mehmet yüce'nin, "idmancı ruhlar: futbol tarihimizin klasik devreleri: 1923-1952, türkiye futbol tarihi - ikinci cilt" kitabından;
[türkiye idman mecmuası, 29 mayıs 1339, sayı 14, s. 418. 52]
aynı mecmûada yine ankara başlığı altında bir başka önemli habere daha tesadüf ediyorum. ankara’nın ilk kulüplerinden ankara idman yurdu’nun seyahati... ankara idman yurdu, memleketin deplasmana çıkan ilk futbol kulübü:
“mevsimin en ehemmiyetli spor havadisi şüphesiz eskişehir idman yurdu’nun davetine icabetle eskişehir’e azimet ve orada mezkûr yurtla bir müsabaka yapan ankara idman yurdu’nun seyahatidir. bu müsabakadan bahsetmeden evvel kulübün (seyahatini) temin ve teshil buyuran nâfıa vekili feyzi, anadolu demiryolları müdür-i umûmîsi behiç ve askeri hat komiseri bekir lütfi, demiryolları müdür-i umûmîsi ziya bey efendiler türk sporcularının derin şükranlarını arz edilmelidir. şu ufak seyahat bize gösteriyor ki; eviyâ-ı umurun (iş yapan yetkililer) türk sporculuğunu her vechle himayeye teşnedir (susamıştır). ancak karşılarında bu muavenet ve himayeyi hüsn-i is-ti’mâl edecek metin, seciyeli gençlik bulunsun.
337 (1921) senesinde eskişehir idman yurdu, ankara’da bir müsabaka yapmış ve oyuna havanın fevkalâde yağmurlu olmasına binâen ancak yarımşar saat devam olunmuş ve bir sayıyla berabere kalınmıştı. çarşamba günü posta treniyle eskişehir’e giden idman yurdu’nu eskişehir sporcuları pek samimane karşıladılar ve arabalarla evvelce ihzâr edilen yıldız oteli’ne götürdüler. bayramın ilk günü alçak bir düşmanın dûçâr-ı tahribi olan fakat belediye ve halkın fa’âliyyeti sayesinde pek az zamanda yine eski hâlini bulmak derecesine gelen şehir gezildi. cuma günü tertip edilen büyük spor müsameresinde beşte ankara ve eskişehir idman yurtlan sahaya çıktılar. sahanın etrafını pek çok halk çevirmiş, bilhassa iki şehir arasında büyük bir merak uyandırmıştı. takımlar şu cihetle teşekkül etmişti:
ankara idman yurdu: cavit - münim, ferit - nafiz, muhtar, nüzhet - vedat, ihsan, hıfzı, celâl, cemâl.
eskişehir idman yurdu: kemâl - refet, hasan - ziya, hüseyin, cevdet -lütfi, ferit, mehmet cânbolat, sim, hikmet beyler.
hakem, eskişehir şimendifer futbol takımı kaptanı ezel bey idi...”
mecmûada okuduğum habere istinaden 1921’deki seyahat, memleketin 1913’ten sonra ilk şehirler arası futbol maçı olarak tarihe geçerken, yukarıda kadrosunu verdiğim 18 mayıs 1923 tarihinde oynanan müsabaka ise iki kulüp arasında bir süreli yayın marifetiyle ispatlanan ilk şehirler arası temastır. mezkûr müsabakayı ankara idman yurdu 5-0 kazanmıştır. müsabakadan sonrasını yine aynı mecmûadan naklediyorum:
“... oyundan sonra eskişehirliler zeytunizâde’nin tarihi salonunda ankaralılalar şerefine bir ziyâfet verdiler. bu ziyafette eskişehir’in pek fa’âl reisi hasan
basri bey ile maarif ve hat kumandanı beyler de bulunuyordu.
şehirlerimiz arasında ilk defa vukû bulan bu samimi temas ve müsabakalar bütün idmancılarda derin, unutulmaz hisler bıraktı...”
yazarın notu: memleketimiz futbol vadisindeki ilk şehirler arası temas izmir muhteliti ile moda fc arasında 27 aralık 1897 pazartesi günü yoğurt çeşme çayın, moda’da icra edilen müsabakadır. kulüp takınılan içinde gerçekleşen ilk seyahat ise benim tespitime göre bay azizoğlu’nun haberini yaptığı ve yukarıda ayrıntılarını sunduğum eskişehir idman yurdu - ankara idman yurdu müsabakasıdır. adanalıların bir muhtelit hâlinde 22 aralalık 1922 tarihinde mersin’e yaptığı seyahat ise memleket “muhtelit takımlarının” komşu şehirler arasındaki ilk deplasmanları arasındadır. şehirler arası temasların 1913-1921 arası yapılamamasının en büyük nedeni memleketin içine girdiği bitmez tükenmez savaşlar ve meş’um işgallerdir.
mehmet yüce'nin, "idmancı ruhlar: futbol tarihimizin klasik devreleri: 1923-1952, türkiye futbol tarihi - ikinci cilt" kitabından;
ikinci kısım (1921-1924)
10.06.1921...istiklâl sahası, ankara......ankara muhteliti...1-1...eskişehir muhteliti 22.12.1922...mersin......gençler yurdu (mersin)...1-1...adana muhteliti 18.05.1923...eskişehir...ezel bey...eskişehir idman yurdu...0-5...ankara i.y. 20.07.1923...konya...lütfi bey...konya idman yurdu...2-2...eskişehir muhteliti 23.07.1923...taksim stadyumu, istanbul......galatasaray...4-2...trabzon idman ocağı 26.07.1923...ittihadspor sahası, istanbul......f.bahçe-a.ordu-hilâl...2-0...trabzon idman ocağı 26.07.1923...veremle savaş sahası, izmir......altay (izmir)...4-0...menemen 8. fırka ağust. 1923...istiklâl sahası, ankara...resul bey...ankara muhteliti...1-1...istanbul keşşafları 03.08.1923...zabıtan sahası, izmit...nedim bey...izmit muhteliti...1-4...galatasaray 26.10.1923...adapazarı......adapazarı idman yurdu...4-2...izmit muhteliti 16.11.1923...ankara...sedat bey...ankara muhteliti...0-0...altay (izmir) 18.11.1923...ankara......ankara idman yurdu...0-2...altay (izmir) 11.01.1924...mersin......mersin türk ocağı...1-2...adana türk ocağı 21.03.1924...eskişehir......eskişehir muhteliti...0-6...istanbul muh. 21.03.1924...eskişehir......istanbul muhteliti...4-0...ankara muhteliti 22.03.1924...eskişehir...esad bey...istanbul muhteliti...3-1...izmir muhteliti 13.07.1924...taksim stadyumu, istanbul...haçopulo efendi...beşiktaş...1-1...bursa muhteliti 14.07.1924...taksim stadyumu, istanbul......vefa...2-0...bursa muhteliti 14.07.1924...edirne......edirne muhteliti...0-4...galatasaray 15.07.1924...taksim stadyumu, istanbul......süleymaniye...1-1...ankara muhteliti
not: cumhuriyet dönemi ilk şehirler arası seyahati altay idman yurdu çıkmıştır.
savaşın biteceğinin anlaşılmasından itibaren şehirler arası temasların hızla arttığını görüyoruz. kulüplerimiz gittikleri her şehirde futbolu daha çok öğreniyorlar ve tecrübelerini karşılarındaki rakiplerine aktarıyorlardı. memleket futbolunun terakkisinde bu temasların çok faydası görülmüş olacak ki, daha yirmili yıllarda dahi milli küme tartışılmaya başlanmıştı.
) 
