brezilya ile italya, jules rimet’i ebediyen müzesine götürmek için 21 temmuz günü tarihi azteca stadı’na çıktıklarında tribünlerdeki 110 bin kişi müthiş bir tempoda “bra-sil” “bra-sil” tezahüratıyla sahadaki azzuro’ları şaşkına çevirmişlerdi. maç meksika’daydı ve kendi takımları finale gelince kıtadaşlarını destekliyorlardı ve kendilerini kupanın dışına iten italya’ya kızgınlıkları sürüyordu.
doğu alman hakem glöckner’in, düdüğüyle başlayan maçın ilk 10 dakikası temposuz geçti. bu dakikadan sonra turnuvanın takımı brezilya vites yükseltti. rivelino’nun harika pası ve pele’nin nefis kafa golü italyan’ları şok etti. pele’in attığı bu gol brezilya’nın dünya kupası tarihinde attığı 100. goldü. ama kaleci felix’in ve brezilya savunmasının ortak inanılmaz hatası italyan tilkisi boninsegna’nın topu boş kaleye atmasıyla sonuçlandı ve ilk yarı 1-1 sona erdi.
ilk yarı valcareggi’nin italya’sı catenaccio ile pele’yi, tostao’yu, rivelino’yu, jairzinho’yu durdurabilmişti ama italya milli takımında sadece bir riva sıkı markaja değer gözükürken, brezilya’da her biri yıldız futbolcuları büyük bir titizlikle kontrol etmek gerekiyordu. italyanlar bu işi çok iyi yapmakta ustaydılar ama 66.dakikada rakibinden kurtulduğu sol ayağıyla müthiş bir şut çıkartan gerson, kaleci albertosi’yi mağlup etmekle kalmadı, italya’nın kilidini de açtı.
daha sonra italyan teknik direktör valcareggi kendilerini bitiren golün bu gol olduğunu söyleyecekti. azzurolar, 5 dakika sonra jairzinho’nun kale dibinden attığı golü de engelleyemedi. kaybedecek bir şeyin olmadığını anlayan italyanlar, brezilya’nın yıldızlarına vurdukları kelepçeleri birbir çözdüler. bu kez de, kupa tarihinin en güzel gollerinden birini yediler. clodoaldo’nun 3 kişiyi çalımlayıp, rivelino’yla sol kanattan devam eden atakta top ilerde jairzinho’yla buluştu. jairzinho ortadaki pele’yi gördü. pele de gerilerden kopup gelen kaptan carlos alberto’ya topu uzattı ve kaptan sağ ayağıyla son derece sert ve isabetli, füze gibi bir şutla perdeyi kapayan golü attı.
kupa bir kez daha brezilya’nın olmuştu ve brezilya bu gururu 3.kez yaşayarak jules rimet kupası’na ebediyen sahip oldu. teknik direktör mario zagallo da hem futbolcu (1958-1962) hem de teknik direktör olarak kupayı kazanma başarısını gösteren ilk kişi oldu. bu final, pele’nin dünya kupalarında boy gösterdiği son finaldi ve pele kariyerine muhteşem bir başarı ekleyerek futbola veda etti.
altın rengi formaları ve yeşil sahalarda gösterdikleri maharetleri nedeniyle herkesin evine renkli televizyon alma sebeplerinden başlıcasıydı brezilya. dünyanın en büyük futbolcusu olarak bilinen pele bu ilk renkli televizyon çağının ve daha birkaç güzel anın hünerli başrol oyuncusuydu.
uruguay'ın kalecisine yaptığı darbe ("pele'nin vücudumu nasıl benim hiç gitmek istemediğim bir yere yolladığını merak ediyorum" diyordu sersemlemiş kaleci) ve peru'ya fantastik bir şekilde orta sahadan atmaya çalıştığı gol (sonrasında "kaçırmamalıydın), idmanlarda hep gol oluyordu, bu da olmalıydı") unutulmazlar dışında yerini aldı.
onun öngörülemez yeteneği 1970'in brezilya'sının zamanların en iyi dünya kupası takımı haline getirdi. o takım da. beraber oynadığı yetenekli. gerson, "çoğumuz pele'nin rutin olarak yaptığı şeyleri gerçek hayatta yapacak cürete ancak rüyamızda sahip oluruz" diyecekti. bundan sonrası ise amerika macerası oldu ve pele efsaneleşti.
#7 işte ben buna iyi bir takım golü derim brezilya vs italya, 1970
1970 dünya kupası finalinin bitimine tam beş dakika kalmıştı ve brezilya maçı 3-1 önde götürüyordu. pele ve arkadaşlarının rakiplerine en son ve yıkıcı darbeyi daha vurmadığından kimsenin haberi yoktu. gök-mavililerin yarattığı tehlikenin savuşturulmasının ardından, clodoaldo topu aldı ve slalom yaparak oyundan düşmüş dört italyan'ın arasından geçerek jairzinho'ya aktardı. o da hafif bir dokunuşla hemen pele'ye verdi. pele topu düzeltti, sağ tarafından bindiren carlos alberto'yu bir süre bekledi, sonra meşin yuvarlağı pozisyona giren arkadaşına aktardı. carlos alberto'nun vuruşunda top bir roket gibi uzak köşedeki ağlarla buluştu. öldürücü bir vuruştu şüphesiz. dünya kupası'ın en estetik golle rinden biri olur mu tartışılır ama pek çoğuna göre katıksız futbolun en hoş anıdır bu.
futbol diyarı brezilya’da oynanan civilsan – carloca maçının tek seyircisi «altın madalya» ile mükafatlandırılmıştır.
geçtiğimiz pazar günü brasilia’da oynanan maçı civilsan taraftarı tek bir seyircinin 5 tl. karşılığında, seyretmesi üzerine, futbol ajanı bu seyirciye «sadık taraftar» ünvanı olarak bir altın madalya vermeyi kararlaştırmıştır. olayın 90 milyon nüfuslu futbol hastalarının en çok bulunduğu memleket brezilya’da geçmesi hayretle karşılanmıştır.
not: haber tarihine en yakın brezilya’nın maçına yazdım.
1970'de bildiğiniz üzere kupa meksika'daydı. 9'uncu kez düzenlenen kupa kuzey amerika'da düzenlenen ilk dünya kupası olmuştu. iki şampiyonluğu bulunan brezilya üçüncü kez kupayı alırsa, o zaman adı jules rimet kupası olarak anılan bu kupayı müzesinde kalıcı olarak saklamaya hak kazanacaktı. brezilya elemelerdeki altı maçını kazandıktan sonra, finale gelene kadar da bir altı maç daha kazanmıştı. 1962 ve 66 dünya kupaları'ndaki fiziksel mücadelenin ardından, bu kupada futbolseverler brezilya'nın başı çektiği güzel futbol anlayışıyla kaliteli maçlar izliyordu. italya ise grup maçlarında iki beraberlik ve bir galibiyet almasına rağmen lider olarak uruguay, isveç ve israil'in önünde bir üst tura çıktıktan sonra meksika (4-1) ve efsane maçta batı almanya'yı aştıktan sonra (4-3) finalde brezilya'nın rakibi olmuştu ve kendinden beklenmeyecek kadar da gollü maçlar oynamıştı.
maç anı
maçı doğu alman federasyonundan rudi glökner yönetiyordu ve sertliğe prim vermeyen yapısıyla brezilya'ya biraz avantaj sağlıyordu açıkçası. brezilya antrenörü zagallo'nun işi çok zordu. gereğinden fazla atak oynamak ve defansı az adamla tutmak zorundaydı. bir önceki turnuvalarda mücadele ve defans futbolu ön plandaydı ve bu yüzden de brezilya'nın bu bol forvetli sistemi aslında taktik açıdan çok büyük riskler barındırıyordu.
brezilya maça kalede felix, sağ bekte kaptan carlos alberto, sol bekte everaldo, defansın göbeğinde brito ve piazza, onların hemen önünde clodoaldo ve gerson, onların bir adım önünde ofansif orta saha oyuncusu olarak rivelino, sağ açıkta jairzinho, sol açıkta tostao ve merkezi forvet pozisyonunda pele ile başlamıştı. 4-2-1-3 şeklinde dizilişe oturtulabilir. italya ise kalede albertosi, sağ bekte burgnich, sol bekte facchetti, göbekte sera ve rosato, ortasahada de sisti, mazzola ve bertini, sağ açıkta domenghini, sol açıkta boninsegna ve merkezi forvette altın çocuk luigi riva ile brezilya'nın karşısına dikilmişti.
ilk on-beş dakikada iki takım da birbirlerini tarttılar. brezilya'da gerson, italya'da ise sağdan yaptığı bindirmelerle etkili olan domenghini dikkat çekti. 18'inci dakikada tostao ile gelişen atakta top taça çıktı. taç atışında sol kanada yaklaşan ve o ana kadar etkili olamayan, dahası birçok topu ezen rivelino topla buluştu. top yerde bir kere sekip havalanırken rivelino yükseklik kazanan topu içeri çevirdi. burgnich'in üstünden geçen top pele'nin kafasına geldi ve maç 1-0 oldu. o andan itibaren italya oyuna ağırlığını koymaya başladı. özellikle riva'ya sağ taraftan domenghini ve göbekten mazzola ile taşınan toplar zaman zaman tehlikeli oldu. brezilyalı defans oyuncusu brito'nun yapmaya başladığı önemli hataları kaleci felix kapatsa da, brito için işler iyi gitmiyordu. italya tempoyu yükseltmeye çalışırken, brezilya ise tempoyu kendi istediği seviyeye düşürmeye çalışıyordu. dakikalar 37'yi gösterirken geriden çıkmaya çalışan brezilya'da brito clodoaldo'ya aslında makûl sayılabilecek, ama riskli bir pas verdi. clodoaldo lâkayıt bir şekilde topuk pası yapmayı deneyince araya giren boninsegna hızlı gelerek piazza'yı ve daha sonra da kaleciyi geçip boş kaleye golünü yazdı. ilk yarının son dakikalarında iki takım da karşılık ataklar yapmış olsalar da italya özellikle domenghini'nin sağdan bindirmeleri ve şutları, riva'nın çalımları ile daha etkili oldu. ilk yarıda başka gol çıkmadı. brezilya adında, en dikkat çeken oyuncu gerson'du. hem top kullandı hem mücadele etti. brezilya'nın dörtlü forvet hattı ise golü atan pele dahil hayal kırıklığı yarattı. bekler carlos alberto ve everaldo iyi çalışırken, göbekteki brito, orta sahadaki clodoaldo güvensiz bir görüntü çizdiler. italya'da ise domenghini müthiş bindirmeler ve çalışkan oyunuyla devrenin yıldızıydı. riva ileride iyi top tuttu. mazzola geriden iyi destek verdi. bekler fachetti ve burgnich fazla geride kalarak klasik italyan defans sistemini korudular. göbekteki rosato ise sıkça orta sahaya kadar çıkarak bir libero görüntüsü verdi. ilk yarıda italya'nın biraz daha iyi ve tempolu olduğunu itiraf etmek yanlış olmaz doğrusu.
ikinci yarıya daha hızlı başlayan taraf brezilya oldu. italyanlar ise geride rakibi karşılayarak, hızlı kontra-ataklar aramaya başladılar. brezilya adında gerson gene iyi oyuncu olarak görünüyordu, attığı şutlarla da etkili oluyordu. rivelino ise canlanmıştı. yine de 52. dakikada domenghini'nin sağdan hızlı bir şekilde inip, vurduğu şutu kale direğinin sadece bir karış dışından çıkıyordu. mazzola da hızlı koşularla defansı delmeye çalışıyordu. bu dakikadan sonra brezilya oyuna ağırlığını koymaya başladı. özellikle rivelino delici koşularla italyan defansını rahatsız etti ve sıkça takımına faul aldırdı. 57. dakika frikikten vurduğu top direkten döndü. baskısını arttıran brezilya gerson ile durumu 2-1'e getirdiğinde dakikalar 66'yı gösteriyordu. dakikalar 71'i gösterdiğinde ise gerson'un orta sahadan ortaladığı topu cezasahasının sağ tarafından ortaya indirip jairzinho ile buluşturan pele, asisti yapmış oluyordu. jairzinho geriden gelerek defansı karıştırmış ve topa yakın mesafeden ayak koymuştu: 3-1. maç iyice hızlamaya başladı. italya atağa çıkmaya çalışsa da, brezilya defansı çabalarını arttırmıştı ayrıca dönen toplar brezilya'nın tehlikeli ataklarına sebep oluyordu. bu ataklar kısa sürede italya'nın direncini kırdı. ilk yarıda etkili olan domenghini, mazzola ve riva gibi oyuncular bu dakikadan sonra adeta kayboldular. brezilya rivelino ve oyuna ısınan jairzinho ile pozisyonlar kaçırdı, 78'inci dakikada pele kaleci ile karşı karşıya kaldı ama yararlanamadı. brezilya defansı da topa iyice önde basmaya başlayınca, maç tek kaleye döndü. 86'ıncı dakikada clodoaldo güzel hareketlerle orta sahadan topu sol açıkta bekleyen jairzinho'ya ulaştırmayı başardı. jairzinho topu pele'ye gönderdi. sağdaki boşluğu iyi gören pele, carlos alberto'nun koşu yoluna bıraktı. topa sert ve düz vuran carlos alberto durumu 4-1'e getirdi. geri kalan dakikalarda brezilya oyunu kontrol etmeyi becerdi ve bitiş düdüğüyle 1 gol, 2 asiste imza atan pele sahaya giren taraftarların omuzlardaydı.
* azteca kuzey amerika'da oynanan ilk dünya kupası finaline ev sahipliği yaptı.
* brezilyalı rivelino, pele ve gerson gibi usta frikikçilerin sayısız frikik kullanmasına rağmen topların hemen hemen hepsini kale direğinin 6-7 metre yukarısına vurması ilginçti.
felix: kaleci felix maçta kendine güvenenleri yanıtmadı ve iyi oynadı.
carlos alberto : sağ kanadı ileri geri kullandı ve son golü de başarısının armağını olarak aldı.
everaldo : ilk yarıda daha çok ileri çıkmasına rağmen, ikinci yarıda da başarılıydı.
piazza: maç boyunca hata yapmadı, ilk toplara müdehale etti ve hava toplarında etkiliydi.
brito : ilk yarıda yaptığı iki ciddi hatayla neredeyse gole sebep oluyordu, ama ikinci yarıda kendi toparlayıp vasat bir maç çıkardı.
clodoaldo : yaptığı hata sonucunda italya'nın golü geldi ve ilk yarı boyunca pasifti. ikinci yarıda toparlandı ve atağa iyi katkıda bulundu.
gerson : maçın en iyi adamlarından biriydi. sürekli topu istedi, pas attı, şut vurdu. r ivelino : ilk yarı çok pasif görünmesine rağmen, ikinci yarının başından itibaren çalımları ve paslarıyla etkili oldu. bir topu direkten döndü.
jairzinho : 2-1'e kadar adeta sahada yoktu ama 2-1'den sonra italyan defansını zorlayıp farkın gelmesini sağladı.
tostao : brezilya adına maçın en vasat oyuncularından biriydi. beyaz pele lâkaplı tostao hata yapmadıysa da, fazla etkili olamadı. yine de ileride top tutarak arkadaşlarına yardımcı oldu.
pele : bir gol, iki asist. pasif oyuna rağmen ayağına geldiği her topu tehlikeye çeviren bir adam. maçın yıldızı elbette.
antrenör:
mario zagallo : kurduğu sistemin işleyişine müdahalede bulunmayarak akıllılık etti.
enrico albertosi : kalesinde dört gol gördü ama yapacağı fazla bir şey yoktu.
tarcisio burgnich : italya defansının en başarılı ismiydi. sağ kanattan geçit vermedi.
giacinto facchetti : carlos alberto'nun koşularını engelleyemedi, atağa çıkamadı.
pierluigi cera : ne yaptığı belli değildi. gerekli müdaheleleri yapamadı.
roberto rosato : iyi niyetliydi. zaman zaman açıldı ve defansta yerinde hareketler yaptı.
mario bertini : pasifti. ilk yarıda iyi uzun paslar atmasına rağmen, ikinci yarı sahada yoktu.
giancarlo de sisti : italya'da hiçbir şey yapmayan tek oyuncuydu. ne savunmada, ne de atakta başarılı olamadı.
sandro mazzola : mazzola italya orta sahasının etkili olan tek ismiydi. yine de çalışkan oyunu onu etkili kılmadı. defansı aşmayı beceremedi.
angelo domenghini : sağ açık sürati ve dirençli fiziğiyle özellikle ilk yarıda çok etkili oldu. gerek şutları, gerekse bindirmeleri ile everaldo'yu çok zorladı. italya adına en iyi adamdı.
roberto boninsegna : goldeki fırsatçı hareketleri görülmeye değerdi fakat maçın büyük bir bölümünde pasifti.
luigi riva : italyanların altın çocuğu riva, markaj altında oynadı ve piazza'ya karşı zorlandı. top ayağına geldiğinde çaba sarfetti ama golünü atmayı başaramadı.
antrenör:
ferruccio valcareggi : italyan teknik adam, orta sahadaki oyuncu seçimleriyle maçı veren adam oldu. de sisti ve bertini etkisizdi. en azından de sisti yerine rivera ile başlayabilirdi. italya orta sahada etkili olamayınca, gerson ve clodoaldo ikilisi brezilya'yı sırtlayıp pas trafiğini yönettiler.
1950 dünya kupası'nda uruguaylı alcides edgardo ghiggia ve 1970'de de brezilyalı jair ventura filho "jairzinho" turnuva boyunca oynadıkları her maçta gol atmayı başardılar.
yardımcı hakemler: ruedi scheurer (sui), norberto angel coerezza (arg)
brazil: felix (gk), brito, wilson piazza, carlos alberto (c), clodoaldo, jairzinho, gerson, tostao, pelé (edson arantes do nascimento), rivelino, everaldo
yedekler: marco antonio, ado, roberto, baldochi, fontana, joel camargo, paulo cesar, edu, dario, ze maria, leao
) 
