ilk basımı 1996 olan simon kuper'in "futbol asla sadece futbol değildir" kitabından;
sonunda lenin stadı'ndaydık (stadın önünde lenin heykeli vardı). dört ingiliz, iki rus bir aradaydık. yaz mevsiminin ortasındaydık ve maç da gündüz oynanıyordu. lenin stadı, benzerlerinden iki kat daha büyüktü ve hemen yanı başında hotel ukrayna yükseliyordu. moskova'da her şey çok büyüktü. cska-spartak maçı, tıpkı arsenal-tottenham maçı gibi, en büyük moskova derbisiydi. tek farkı, cska'nın rus ordusu'nun takımı oluşuydu. öte yandan spartak, moskova'daki kulüpler içinde, arkasında resmi destek olmayan tek takımdı. o gün tribünlerde 15.000 seyirci vardı ve her ne kadar cska ve spartak, lenm stadını ortak kullansalar bile, seyircilerin çoğu spartak taraftarıydı. şinkaryov bana şöyle demişti: "küçükken babama neden spartak taraftarı olduğunu sormuştum. 'çünkü spartak, sovyet toplumunun herhangi belirgin bir kesimine ait değil', diye yanıtlamıştı." babası dinamo'nun kgb'ye, cska'nın ordu'ya, torpedo'nun zil fabrikalarına. lokomotifin demiryollarına ait kulüpler olduğunu ama ama spartak'ın bağımsız bir kulüp oluduğunu söylemişti spattak'ı desteklemek, bir anlamda 'hayır' demek anlamına gelıyordu.
spartak taraftarları kulüplerine 'halkın kulübü' demekten hoşlanırlardı, ama ne gariptir ki, gorbaçov'dan önceki parti genel sekreteri olan konstantin çernenko da spartak taraftarıydı. spartak taraftarları cska taraftarlarına 'atlar! atlar' diye bağırıyorlardı. bu tuhaf tezahüratın ardında yatan mantık, 'ordu eşittir süvariler, o da eşittir atlar' şeklinde özetlenebilirdi. hemen önümüzde oturan dört at, küçük çocuklardı ve bu da cska taraftarlarının tipik özelliğiydi. genç bir adam şöyle demişti: "biz ruslar 18 yaşımıza kadar cska'yı tutarız, çünkü o zamana kadar subaylara adeta taparız. 18 yaşında orduya katılınca gerçeği öğrenir ve bir daha asla cska'yı tutmayız." çocukların şapkalarında ingilizce olarak 'kızıl ordu' yazıyordu. burada daha az mantıklı bir bağlantı vardı: manchester united taraftarları bir zamanlar kendilerine rus ordusu'nun adını takmışlardı, oysa şimdi rus ordusu'nun takımını destekleyen taraftarlar kendi lakaplarını united taraftarlarından alıyorlardı. biz onların kızıl ordusu'nun ihtişamını ödünç almıştık, onlar da bunu şapkalar yoluyla bizim elimizden geri almışlardı.
skorbordda bir telefon numarası vardı ve spartak'ın avrupa kupa galipleri kupası birinci turunda lüksemburgda oynayacağı maça gitmek için birkaç yıllık ücretlerini harcamak isteyen taraftarların bu numaraya telefon etmeleri isteniyordu. hiç kuşkusuz bunu kabul edecek olanlar çıkacaktı. lenin stadında gördüğüm kalabalık, rusya'da kendini takımına adadığına tanık olduğum ilk taraftar topluluğuydu. aralıksız olarak spartak şarkıları söyleniyor ve biz de her defasında bunları tercüme etmeleri için rus arkadaşlarımıza dönüyorduk. vassily açıkladı: "bu şarkının adı, 'spartak dünyanın en iyi takımıdır.'" "çok ilginç. peki ya bu?" "spartak şampiyon olacak."
çok güzel, güneşli bir ağustos günüydü (rusya'ya sonbahar geleli çok olmuştu) ve ben rusya'da bir futbol maçı izlemenin ne kadar turistik bir olay olduğunu düşünüyordum. maç bizim şerefimize oynanmadığı ve orada oluşumuza hiç kimse aldırmadığı için, oyun tam anlamıyla otantik bir rus gösterisi halini almıştı. ortam ve taraftarların davranışları bize hiç yabancı değildi. moskova ile londra arasındaki farkları kolayca algılayabiliyorduk. herkes takımını tutkuyla bağrına basıyordu, maç çok kaliteliydi ve bütün bunların bedeli de sadece 3 pence'ti.
karşılaşma son derece sakin geçti ve 1-1 sonuçlandı. bu yüzden ara sıra eski rus tezahüratı olan hakemle ilgili şarkıyı duymamıza karşın, hakemin tarafsızlığını sorgulamakta zorlandık. her iki takımın da çarpıcı bir özelliği yoktu. bu yüzden de birkaç ay sonra, spartak liverpool'u kupa galipleri kupasından, cska da barcelona'yı şampiyon kulüpler kupası'ndan eleyince nasıl şaşırdığımı anlatamam.
avrupa kupalarında 1992-1993 sezonu rus takımları için inanılmaz bir sezondu.
uefa kupasında torpedo moskova'nın ilk turdaki rakibi ingiliz devi manchester united'dı. ilk maçta old trafford'da manchester united'ın fark atmasını bekleyenler 0-0'lık skorla şaşıracaklardı. nasıl olsa moskova'da manchester yener dediler ama torpedo bu maçı da 0-0 tamamlamayı başardı. penaltı atışlarına geçildi ve torpedo 4-3'lük skorla manchester united'i uefa kupası dışına itti.
kupa galipleri kupası 2. turunda cska moskova'nın rakibi johan cruijff'un yönetimindeki ispanyol devi barcelona idi. ilk maç moskova'da idi. cska 1-0 yaptı ama barcelona beraberliği yakaladı. maç 1-1 sona erdi. bu çoğuna göre cska'nın kupadan elenmesinin habercesi idi. nou camp'taki maça barcelona fırtına gibi başladı 31. dakikada skoru 2-0 yaptı. ve 44. dakikada cska mucizesi başladı. önce bushmanov skoru 2-1 yaptı. 56'da mashkarin skoru 2-2'ye getirinci ispanyollar şaşkına döndü. bu golden 4 dakika sonra korsakov skoru 3-2'ye taşıyan golü atınca 110 bin kişilik nou camp triünleri sessizliğe gömüldü. cska nou camp'ta barcelona'ya 2 avans vermiş ama ardından 3 tane atıp barcelona'yı kupa dışına itmişti.
şampiyonlar ligi ikinci turunda spartak moskova'nın rakibi bir başka ingiliz devi liverpool idi. ilk maç moskova'da idi. spartak öne geçiyor ama ardından liverpool yakalıyordu. 2 kere liverpool spartak'ı yakaladıktan sonra spartak bitime 8 dakika kala bulduğu iki golle rakibini 4-2'lik skorla evine uğurluyordu. 4-2 güzel bir skordu ama rakip liverpool olunca ve maç anfield'da oynanacaksa hiç de iyi bir skor değildi. ama spartak anfield'da liverpool'dan gol yemedi ve üstüne üstlük 2 de gol attı ve liverpool'a avrupa defterini kapattırdı.
liverpool: mike hooper, david burrows, steve nicol, robert jones (dk. 55 ronny rosenthal), mark wright, mike marsh, don hutchison, steve mcmanaman, jamie redknapp, michael thomas, ıan rush
teknik direktör: graeme souness
spartak moscow: stanislav cherchesov, viktor onopko, andrei tchernychov, dmitriy khlestov, andrey ıvanov, ıgor lediakhov (dk. 85 vladimir baksheyev), valeri karpin, andrei piatnitski, vladimir beschastnikh, nikolay pisarev (dk. 64 mikhail rusiaev), dmitri radchenko
teknik direktör: oleg romantsev
gol: (0-1) dk. 63 dmitri radchenko (0-2) dk. 89 andrei piatnitski
