dağhan ırak'ın "hükmen yenik!: türkiye'de ve ingiltere'de futbolun sosyo-politiği" kitabından;
saha işgalleri ve "tartan ordusu"
kuzey irlanda, adanın güneyiyle britanya arasında bir “arada kalmışlık” hissiyle boğuşurken, iskoçya’da etnik ve dini açıdan daha homojen bir toplum olmasından dolayı ulusal kimlik çok daha belirgindi. bu kimlik kendisini spor karşılaşmalarında da gösterdi. millî futbol karşılaşmaları iskoçya'nın ayrı bir ülke olarak temsil edildiği nadir alanlardan biri olduğundan, ulusal kimliğin büyük bir coşkuyla ifade edildiği bir alan olarak ortaya çıktı. bu ifadenin iki önemli örneği; saha işgalleri ve tartan ordusu'ydu.
saha işgalleri, seyircinin oyun sırasında sahaya girerek oyunu durdurma eylemi olarak tanımlanabilir. bu eylemin kökeni her ne kadar belirsiz olsa da, seyirciyle oyuncu arasında fiziksel ve hiyerarşik sınırların olmadığı folklorik kırsal top oyunları dönemine uzandığı tahmin edilir. modern futbolda bilinen en eski saha işgali ise 1882'de ingilterede oynanan everton-liverpool fa kupası maçıdır.11909da celtic’le rangers arasında oynanan iskoçya kupası finalinde de gazetelerde yer alan hatalı bir haber nedeniyle, maçın uzatmaya gitmesini bekleyen altı bin taraftarın sahaya girerek kalelere zarar verdiğini biliyoruz. bu iki olay dan itibaren hem ingiltere’de, hem iskoçya’da onlarca kez saha işgalleri yaşandı. iskoç milliyetçiliğinin çıkışa geçtiği 1960’lann sonunda itibaren ise ingiltere’yle iskoçya arasında oynanan maçlarda sahanın iskoç taraftarlarca işgal edilmesi bir gelenek hâline geldi. nisan 1967’deki britanya uluslar şampiyonası maçında iskoçya, dünya kupası şampiyonu ingiltere’yi wembley’de 3-2 yenmeyi başarınca iskoç taraftarlar sahanın çimlerini “hatıra olarak saklamak için” yolmuşlard. on yıl sonra ise çok daha büyük bir saha işgali yaşandı ve iskoçlar wembley stadyumuna 15 bin poundluk zarar verdi. 1977’deki bu maç popüler kültürün bir parçası oldu ve iskoç futbol taraftarlarının dünya çapında anıldığı bir olay hâline geldi.
yükselen iskoç milliyetçiliği ve iskoç taraftarların eğlenceli fakat kontrolsüz hareketleri, 1980'lerin başından itibaren yeni bir taraftar oluşumunun doğuşuna neden oldu. dünyadaki ilk millî takım taraftar oluşumlarından “tartan ordusu”, birleşik, örgütlü ve “kontrollü” bir taraftar birliği olarak ortaya çıkarken, kulüp bayraklarının ve renklerinin millî maçlarda yasaklanması gibi (celtic-rangers gerginliğini engellemek için) kendi kendine koyduğu kurallarla da dikkat çekti. tartan ordusu, kuruluşundan beri iskoçya’nın yer aldığı tüm uluslararası organizasyonlara gidiyor. bu grubun, ingiliz taraftarların şiddet eylemleriyle dünya çapında tanındığı bir dönemde ortaya çıktığına dikkat etmek gerekir. bir diğer deyişle, tartan ordusunun kuruluşu bir taraftan da rakip “hırçın ingiliz” taraftarlara karşı “olumlu iskoç” imajı yaratma amaçlıydı.
milliyetçilik iskoçya, galler ve kuzey irlanda’da da farklı derecelerde, bağlamlarda ve biçimlerde yükselirken, ingiltere 1970’lerle beraber büyük bir moral bozukluğu yaşıyordu. heath başbakanlığındaki tek dönemlik muhafazakâr hükümet, ülkenin avrupa ekonomik topluluğu na girişini gerçekleştirmesine karşın kuzey irlanda sorunuyla baş edemediği için başarısız olmuştu. bu hükümet aynı zamanda 1973 küresel petrol krizine de yakalanmıştı. bu dönem içinde millî futbol takımı ise 1972 avrupa şampiyonası ve 1974 dünya kupası'na kalmayı başaramamıştı. bu dönemde ingiliz futbolu adına tek kayda değer başarı chelsea'nin 1970-71 sezonunda avrupa kupa galipleri kupası'nı kazanmasıydı. ( http://macanilari.com/21....adrid-197019717019--.html)
england vs scotland 1967 1 january 2007 | by paul brown ufwc.co.uk
england 2-3 scotland 15 april 1967 european championships qualifier, wembley stadium, london scorers: j charlton, hurst (england) law, lennox, mccalliog (scotland)
this was the match that cemented the idea of an unofficial championship in the minds of many scottish football fans. 30,000 members of the tartan army travelled to wembley to see their side take on world cup champions and ufwc holders england. to say that england were clear favourites would be an understatement. the auld enemy had not lost a match since 1965, and were being referred to as ‘the invincibles’. scotland had failed to even qualify for the 1966 tournament that england won so memorably. ‘on the surface at least, we had no reason to feel confident,’ said scottish captain john greig, ‘but we had considered ourselves unfortunate not to qualify for the 1966 finals and we were desperate to make a point.’
new scottish manager bobby brown could not have chosen a more daunting match for first game in charge. as he delivered his pre-match team-talk, brown was surprised to see cheeky midfielder jim baxter (pictured above) engrossed in the daily telegraph. nonplussed, brown asked, ‘anything to add, jim?’ ‘aye,’ replied baxter. ‘see this english lot, they can play nane.’ baxter’s words summed up his side’s confident team spirit.
indeed, scotland outplayed england by a greater margin than the score might suggest. denis law scored scotland’s first goal within half an hour, but it was baxter who was running the game. ‘slim jim’ at one point played ‘keepy-uppy’ near the corner flag, such was the scottish dominance. on 78 minutes, bobby lennox added a second goal. but perhaps the scots were overplaying. jack charlton pulled one back for the english with six minutes left to play. then, with three minutes left, james mccalliog scored a third for scotland. england went straight back up the field for geoff hurst to score, but scotland held on to win 3-2. the tartan army invaded the wembley pitch and scooped up handfuls of turf to take home as souvenirs.
‘the english players were far too cocky!’ explained john greig. crucially, in claiming at the time to be unofficial champions on account of beating the world cup winners, scottish football fans sowed the statistical seed that grew to become what is now the ufwc. scotland were now the unofficial football world champions.
1968 avrupa şampiyonası elemeleri için 8. grupta yer alan kuzey irlanda, iskoçya, ingiltere ve galler oynadıkları ilk üçer maçı 1967-68 sezonu britanya uluslar şampiyonası maçı olarak saydılar. bu yüzden bu maç bir yandan britanya uluslar şampiyonası'nın son maçı, bir yandan da avrupa futbol şampiyonası elemelerinin ilk devre son maçı idi.
bu sonuçla, 1966 dünya kupası sahibi ingiltere'yi sürpriz bir şekilde wembley'de mağlup eden iskoçlar britanya uluslar şampiyonası'na uzandılar.
1966-67 britanya uluslar şampiyonası puan cetveli;
takım...o...g...b...m...a...y...p...av
1. iskoçya...5...3...2...1...0...6...4...+2 2. ingiltere...4...3...2...0...1...9...4...+5 3. galler...2...3...0...2...1...2...6...−4 4. kuzey irlanda...1...3...0...1...2...1...4...−3
fakat takımlar üçer maç daha yaptıklarında 1968 avrupa şampiyonası elemelerine katılan ekip ingiltere oldu.
1968 avrupa futbol şampiyonası 8. grup puan cetveli;
takım...o...g...b...m...a...y...av...p
1. ingiltere...6...4...1...1...15...5...+10...9 2. iskoçya...6...3...2...1...10...8...+2...8 3. galler...6...1...2...3...6...12...−6...4 4. kuzey irlanda...6...1...1...4...2...8...−6...3
ingiltere: gordon banks (gk), george cohen, ramon wilson, nobby stiles, jack charlton, bobby moore (c), alan ball, jimmy greaves, bobby charlton, geoff hurst, martin peters
teknik direktör: sir alf ramsey (eng)
iskoçya: ronnie simpson (gk), tommy gemmell, eddie mccreadie, john greig (c), ronnie mckinnon, billy bremner, jim mccalliog, denis law, willie wallace, jim baxter, bobby lennox
teknik direktör: bobby brown (sco)
goller: 0-1 dk. 27 denis law 0-2 dk. 78 bobby lennox 1-2 dk. 84 jack charlton 1-3 dk. 87 jim mccalliog 2-3 dk. 88 geoff hurst
