1948-1949 sezonunun bitimine dört maç kala, torino futbol takımı peş peşe beşinci lig şampiyonluğuna doğru ilerlemektedir. benfica takımının portekizli ünlü yıldızı ferreria, jübile maçını torino ile oynamak ister. benfica-torino maçı oynanır, maç sonunda lizbon’dan kalkan pervaneli uçak, italya havasahasını pek sevmez ve sorun çıkarır. 4 mayıs 1949 akşamı saatler 17:00 da, torino takımını taşıyan uçak torino’daki superga dağı’nın tepesindeki kiliseye çakılır ve o anda bütün torino takımı yok olur. birkaç futbolcu ve yönetici dışında herkes hayatını kaybeder bu kazada. bir ay sonra şampiyonluk kupasıyla birlikte omuzlarda taşınacak torino takımını 6 mayıs günü yarım milyondan fazla insan yas içinde omuzlarında taşımak zorunda kalır! kulübün genç takımı ile lizbon’a gitmeyen üç futbolcu lig maçlarını sürdürür ve arka arkaya beşinci lig şampiyonluğu kazanılır. futbolun ilk oynanmaya başlandığı yıllardan bu yana şampiyonluğun hiç de eğlendirmediği tek yıl, o yıldır!..
futbol takımı, onbir kişiliktir; ama deplasmana giderken uçağa takımın en az yirmi futbolcusu biner. hepsi rakibiyle yapacakları maça hazırdır ve maç oynanır, sonra yine hepsi uçağa binerek evlerine dönerler. oysa, ‘il grande torino’ (büyük torino) diye anılarak, italyan futbolunun bir bölümüne damgasını vurmuş olan taş gibi bir takımdan geriye şimdi salt bir taş kalmıştır. superga dağı’ndaki kilisenin arkasında bu rüya takım için taş bir anıt dikilmiştir!..
kazada torinonun efsanevi 11 i ve 7 tane de yedek oyuncusunun tamamı ölür.işte o efsane 11: valerio bacigalupo, aldo ballarin, virgilio maroso, pino grezar, mario rigamonti, eusebio castigliano, romeo menti, ezio loik, guglielmo gabetto, valentino mazzola, vefranco ossola,
“il grande torino’ (büyük torino)” lakabı ile tanınan torino takımı,italyanın torino kentinin iki takımından biridir.kentin diğer takımı juventus fiat patronu agnelli ailesine ait olup torino takımı ise daha çok halkın takımıdır.rivayet odur ki torino kentinde çoğunluk torino takımını tutar,oysaki italya genelinde en fazla taraftara sahip olan takım kentin diğer takımı olan juventustur.
il grande torino’ (büyük torino) takımı uçak kazasına kadar italyan futbolunda 1 numara idi.o zamanlar avrupa kupası maçları da olmadığından belki de hiç bir zaman o kadar meşhur olamadılar.oysaki 1958 dünya kupasında peleli kadrosu ile dünya şampiyonu olan brezilya takımından tam 10 sene once 4-4-2 taktiği ile oynarlardı.hatta 1974 dünya kupasında cruyff lu kadrosu ile ortalığı kasıp kavuran hollanda takımının “total futbol” anlayışına da ilham verdiği söylenir.”grande torino” nun ilk 11 ı: valerio bacigalupo, aldo ballarin, virgilio maroso, pino grezar, mario rigamonti, eusebio castigliano, romeo menti, ezio loik, guglielmo gabetto, valentino mazzola, ve franco ossola
bu takım ikinci dünya savaşı sonrası italyan milli takımının ilk 11 ine sürekli 8-9 oyuncu verirdi.11.05.1947 de oynanan ve italyanın 3-2 kazandığı macaristan milli maçında juventuslu kaleci sentimenti harici 10 futbolcusu grande torino takımındandı.zaten o maçta italyan teknik direktör vittorio pozzo torinonun esas kalecisi olan valerio bacigalupo’yu yedek soyundurmasaydı ilk 11 in tamamı da torinolu olacaktı.o devirde torino takımının ve italya milli takımının kaptanı olan valentino mazzola ise daha sonra 1960 ve 70 lerde meşhur olacak interli alessandro mazzolanın babasıdır.o valentino mazzola o zamanlar torinonun her şeyi idi. il grande torino’ (büyük torino) nun bu kazaya kadar fırtına gibi estiği dönemdeki bazı rekorları ise şöyle:
-1942/43, 1945/46, 1946/47, 1947/48, 1948/49 olmak üzeere 5 kere italya şampiyonu(1943/44 ve 1944/45 sezonları ikinci dünya savaşı nedeniyle oynanmamıştır).juventusta 1930/31, 1931/32, 1932/33, 1933/34 ve 1934/35 da 5 kere üstüste şampiyon olmuştur
-1945/46, 1946/47, 1947/48, 1948/49 sezonlarında üstüste evinde hiç maç kaybetmemiştir
-ayrıca 24.01.1943 ve 30.04.1949 arası evinde 93 maçta hiç yenilmeden 83 galibiyet ve 10 beraberlik almıştır.
-1947/48 sezonunda 20.ve 41.haftalar arası hiç yenilmeden 21 maçta (2 puan üzerinden) 38 puan toplamış.(17 galibiyet,4 beraberlik)
-3 puanlı sisteme geçmeden once 65 puanla en fazla puan toplayan takım
-1947/48 de 65 puanla şampiyon olurken ,ikinci sırayı 49 puanla paylaşan juventus, ac milan ve triestina’nın tam 16 puan önünde şampiyon olmuşlar(dikkat o zamanlar 2 puanlı system varmış.16 puan= 8 maç demek)
-1947/48 de torino daki maçta alessandria’yı 10-0,1945/46 da as romayı deplasmanda 7-0 yenmişler
-16 takımlı 1942-43 liginde 30 maçta 20 galibiyet,1946/47 de 38 maçta 28 galibiyet,1947-48 de 40 maçta 29 galibiyet
-1947/48 sezonunda evindeki 20 maçta 19 galibiyet,1942/43 de deplasmanda 15 maçta 10 galibiyet
-1946/47 de deplasmanda 19 maçta 13 galibiyet
-1947/48 de evindeki maçlarda alınabilecek toplam puan olan 40 puandan 39 unu almışlar
-1942/43 de deplasmandaki maçlarda alınabilecek toplam puan olan 30 puandan 22 sini almışlar
-1947/48 ve 1948/49 da evlerinde sadece 1 er puan kaybetmişler
-1946/47 ve 1948/49 da 38 maçta 3 mağlubiyet almışlar
-1946/47 ve 1948/49 da deplasmanda 19 maçta 3 mağlubiyet almışlar
-1947-48 sezonu boyunca toplam 125 gol atmışlar,bunun 89 tanesi evlerindeki maçlarda olmuş
-1947/48 sezonunda ki maç başına 3,787 gol ortalaması bugün bile kırılamamış
-1942/43 sezonunda 16 takımlı ligde 31 gol ile en çok gol atan takım
-1946/47 ve 1947/48 de 20 takımlı ligde 36 gol ile en fazla deplasmanda gol atan takım
-1942/43, 1945/46, 1946/47, 1947/48, 1948/49 da şampiyon olurken 5 sezonda toplam 408 gol atmışlar
-1947/48 de 21 takımlı ligde 33 gol ile enaz gol yiyen takım
-1942/43 de 16 takımlı ligde deplasmanda 9 gol ile enaz gol yiyen takım
-1946/47 de sezonun ikinci yarısında alınabilecek olan 38 puanın 34 ünü, 1947/48 de de gene ligin ikinci yarısında alınabilcek olan 40 puanın 36 sını almışlar.
bunlardan başka çokta bilinmeyen başka bir kaza var ki belki de bunlardan daha önemli çünkü daha sonradan meşhur olacak pek çok futbolcu bu kazadan kılpayı kurtulmuş.işte o kazanın öyküsü:
1986’da sonny hasnoe isimli surinam asilli hollandali bir sosyal gönüllü, imkanlari oldukca kisitli, kenar mahallelerde yasiyan surinam asilli cocuklari bir araya toplayip spor sayesinde ozguvenlerini kazandirmaya amaçlar, ve colourful 11 ismini verdikleri bir futbol takimi kurarlar. haziran 1989’da hasnoe, surinam’in sv robinhood takimi ile bir hazirlik maci ayarlar ve bu cocuklarin , bu seyahat icin kuluplerinden izni istenir. surinam havayollari py764 sayili ucak amsterdam ‘dan havalanir ve inise az kala kaza gecirir. 187 yolcudan 176si hayatini kaybeder. o an ucaktaki tüm colorfull 11 oyunculari hayatini kaybederler. kulupleri tarafindan gitmelerine izinleri verilmeyen ruud gullit, frank rijkaard, aron winter, bryan roy, stanley menzo ve regi blinker, bu feci olayi yasamaktan kurtulurlar. hayatini kaybeden oyuncular, yaslari ve oynadiklari kulupler;
· ruud degenaar, 25, heracles almelo · lloyd doesburg, 29, afc ajax · steve van dorpel ,23, fc volendam · wendel fräser, 22, rbc roosendaal · frits goodings, 25, fc wageningen · jerry haatrecht, 25, neerlandia, · virgall joemankhan,20 , cercle brugge · andro knel, 21, nac breda · ruben kogeldans, 22, willem ıı tilburg · ortwin linger, 21, hfc haarlem, · fred patrick, 23, pec zwolle · andy scharmin, 21, fc twente · elfried veldman, 23, de graafschap · florian vijent, 27, telstar · nick stienstra, 33, rc heemstede (coach)
kazada kurtulan futbolcular: sigi lens, 25, fortuna sittard, birdaha asla futbol oynayamadı
· edu nandlal, 25, vitesse, birdaha asla futbol oynayamadı radjin de haan, 19, telstar, bir daha asla eskisi gibi olamayınca futbolu bıraktı.
berbat bir mayıs sabahı barcelonadan hareket eden bir uçak dünya spor tarihinin en büyük hava facialarından birine sebep olmuştu. tarih 4 mayıs 1949 du. dünyanın en meşhur takımı italyan torino'yu getiren üç motorlu uçak superga kasabasının kilisesine çarparak paramparça olmuş ve beraberinde milyonluk futbolcuları da ölüme sürüklemişti. kadrosunda bacigalupo, loik, menti, mazzola, gabetto, ballarin gibi paha biçilmez futbolcuları taşıyan uçağın sisten yolunu şaşırdığı ve altimetresi bozulduğu için alçaktan uçtuğu tesbit edilmiş ve facia milyonlarca insanın yüreğinde kapatılmaz yaralar açmıştı.
milli takıma çok defa 10 oyuncu veren torino, ltalya'da 6 defa lig, iki defa da kupa şanpiyonluğunu kazanmış. 1944 ile 1949 yılları arasında ligde kırılmadık rekor bırakmamışt .
note: alle 17.05 del 4 maggio 1949, l'aereo contenente i giocatori del torino proveniente da lisbona si schiantò contro i muri della basilica di superga. tutti i passeggeri perirono. la fıgc dichiarò il torino campione d'ıtalia in memoria dei caduti. ı restanti incontri vennero disputati dalle squadre primavera. ıl torino vincitore degli ultimi 5 scudetti consecutivi prese la denominazione all'unanimità di grande torino.
hatırlanacağı gibi bundan bir müddet evvel vuku bulan feci bir tayyare kazası neticesi bütün birinci takım oyuncularını kaybetmiş olan torino kulübü bu kazanın pilotun hatası ve tedbirsizliği dolayısiyle vuku bulduğunu iddia ederek tayyare kumpanyası aleyhine dâva açmıştı. bu dâvada bütün birinci takım oyuncularını kaybetmekle teknik sermayesini de kaybetmiş olduğu tezini ileri sürmüş ve beş yüz milyon liret zarar ve ziyan istemişti.
büyük bir alâka ile takip edilen ve çok enteresan safhalar arzeden bu duruşmada tayyare kumpanyası pilota mesuliyet atfedilemiyeceğini, oyuncuların torino kulübününhukuki mânada mülkiyetini teşkil etmediğini, bunların nihayet müstahdeminitelâkki edileceği ve bu sebeple de kendilerine tesahübe hakkı olamıyacağı noktai nazarını müdafaa etmiş ve bu tez mahkemece de kabul edilmiş olduğundan torino açtığı dâvayı kaybetmiştir
roma, 4 (a.a.) - dün portekizde bir maç yapmış olan f. c. torino, italyan futbol takımını getirmekte bulunan uçak torino civarında düşerek parçalanmış, bütün oyuncular ve mürettebat ölmştür.
londra: 6 (nafen) — italyanın torino takımının başına gelen felâket yakında brezilyaya uçakla gidecek olan arsenal takımını düşündürmüştür. kulüp idarecileri oyuncuları ayrı ayrı iki uçakla göndermek kararını vermiş bulunmaktadırlar. ayrıca her ingiliz futbolcusu 20.000 ingiliz lirasına sigorta edilmiştir. bütün arsenal oyuncuları ile idarecilerinin umum sigorta bedeli 480.000 ingiliz lirasını bulmaktadır.
italyan milli futbol takımına 9 oyuncu veren torino takımı oyuncularının kâmilen ölmesiyle neticelenen müessif uçak kazasının yankıları halâ devam etmektedir. bütün dünyanın yüreğini sızlatan bu kaza her tarafta derin bir yeis uyandırmıştır. italyan milli takımı 22 mayısta avusturyayla karşılaşacaktı. bu büyük kayıp üzerine italyan futbol federasyonu bütün klüplere birer tamim göndererek hali hazırda en formdaki oyuncularını sormuştur. buda gösteriyor ki italya her şeye rağmen angajmanlarına sadık kalacaktır.
bu feci uçak kazası etrafında aldığımız haberler aşağıdadır.
istanbul: 6 (a.a.) —
futbol federasyonu, italyan torino klübü futbolcularının ölümile neticelenen feci uçak kazası dolayısile italyan futbol federasyonuna ve torino klübüne birer taziyet telgrafı çekerek, türk sporcularının duyduğu teessürü bildirmiştir.
budapeşte: 6 (a.a) — (reuter): macaristan milli spor dairesi başkanı gyula hegyi, çarşamba günü torino civarındaki uçak kazasında ölen torino futbol takımı oyuncularının ölümü münasebetiyle italyan futbol federasyonuna macaristanın taziyetlerini bildirmiştir.
lizbon: 6 (a.a.) — (reuter):
11.000 kişi kadar tahmin olunan kalabalık bir halk kütlesi dün akşam torino futbol takımı oyuncularının ölümünden dolayı bir sempati gösterisinde bulunmak üzere lizbondaki elçiliğin önünde toplanmıştır.
müessif uçak kazası neticesinde italya likinin başında giden avrupanın en kuvvetli takımlarından torino’nun 15 kıymetli futbolcusunun ölümü italyada büyük teessür doğurmuştur. italyan likinde torino'dan sonra gelen takımlar italyan spor teşkilâtına müracaatla şampiyonluktan vazgeçtiklerini lik maçları neticesi ne olursa olsun torino'nun şampiyon ilân edilmişler, teşkilatça bu arzuları kabul edilerek torino şampiyon ilân edilmiştir.
torino, 7(ap.) — italya, uçak kazasında ölen futbolcularını dün toprağa tevdi etmiştir.
cenaze merasiminin yapıldığı bu şehirde sokakları 300.000 kişi dolduruyordu. dün öğleden sonraki hazin merasim sırasında denebilir ki bütün italya futbolcularına ağlamıştır.
torinolu sporcuların ölümü yalnız italyada değil bütün dünyada büyük teessür yaratmıştır. brezilya şampiyonu, italyaya gelip hasılâtı ölen sporcuların ailelerine verilmek üzere maç yapacağını alâkadarlara bildirmiştir.
