tanıl bora'nın "karhanede romantizm: futbol yazıları" adlı kitabında bulunan "karda kıyamette futbol" başlıklı yazısından;
latin amerikan azaplarının çoşkun yazarı eduardo galeano'nun, ömrü boyunca gördüğü futbol umurunu anlattığı kitabın adı neydi? gölgede ve güneşte futbol... iyi güzel de, bir de karda kışta futbol var! memlekette son yılların en ağır kışlarından biri hüküm sürüyor ve klişe ne diyor?: "futbol da kötü hava koşullarından olumsuz yönde etkileniyor."
bu kadar mı, iki kere iki dört mü? doğrusu ben o kadar emin değilim. (bu yazıyı yazmam için ilham veren ahmet çiğdem hocam da emin değil.) elbette pırıl pırıl -ama mümkünse hafifçe serin- bir bahar havasında, drenajı düzgün yapılmış zeminde, çimleri verevine biçilmiş "halı gibi" sahada oynanan maçın nefasetine doyum olmaz. "tam maç havası" diye ona derler. ama erbabı için, hakiki futolsever için, "maç havası" ondan ibaret değildir! her hava maç havasıdır, futbolun karda kışta, yağmurda çamurda ayrı bir zevki vardır ve futbolu sair sporlardan bambaşka kılan biraz da budur.
kemal can arkadaşım "futbol meşakkat sporudur" der ki o da doğrudur. çok açık: futbolun kendine mahsus bir ağır saha estetiği vardır. kömür tozuyla "tespit edilmiş" saha çizgileri, kırmızı top... kar körlüğüne karşı gözünün altına sürme çekmiş, eldiven ya da şort altına külotlu çorap giymiş, soğukta devlet kapısında sıra bekleyen garibanlar gibi ezik büzük, başlama düdüğüne intizar eden oyuncular... forması ve saçı başı çamura bulanmış emek kahramanları...
birçok dramatik maçı efsanevi kılan, biraz da fondaki yağmur-çamur değil midir? 1974 dünya kupası'nda o harika polonya'nın penaltı kaçırarak almanya'ya yenildiği maç, kovadan boşalırcasına yağan yağmurdan bağımısz hatırlanabilir mi?
halit kıvanç'ın 1983 basımlı "gool diye diye" kitabından;
10'uncu dünya kupası'nda yıldızlaşan bir futbolcu, polonya kalecisi tomaszewski idi. wembley'de penaltı kurtararak ingilizlerin finale çıkmasını engelleyen tomaszewski. ününü burada da sürdürüyor, polonya'nın isveç'i 1-0 yendiği maçta, yine penaltı kurtararak galibiyeti koruyordu. ve sonra almanya-polonya karşılaşmasında da. hem de "penaltıcı" diye tanımlanan hoeness'ın vuruşuyla gelen topu kurtaracaktı "penaltıdan gol yemeyen kaleci" tomaszewski, ne çare. aynı maçta müller'in ofsayt golüne boyun eğiyor, almanya bu en önemli karşılaşmayı tartışmalı bir golle 1-0 kazanarak kupa yolunda yürüyordu.
halit kıvanç'ın 1983 basımlı "gool diye diye" kitabından;
frankfurt'taki almanya-polonya maçı da unutulmayacak bir olaydı. maç saatinden çok önce başlayan yağmur, giderek sağanak halini almış, sahanın her yanını gölcüklerle doldurmuştu. avusturyalı hakem, bu durumda maçı başlatamamıştı. tribünlerde 62 bin seyirci, çoğu ıslanarak dakikalarca yağmurun dinmesini ve sahanın temizlenmesini beklemişti.
biz, maç saatinde, merkeze bağlanmış, yayına geçmiştik. yani, maç oynansın, oynanmasın, bir şeyler anlatmak zorundaydık. aslında pek de kötü olmadı. o göllerle dolu saha, kısa zamanda temizlendi. bu da naklen yayınla verildi. hiç değilse, böyle bir sorunun nasıl çözüldüğünü bizim memleketteki yetkililer, görevliler de seyretmiş ve deneyim kazanmış oldular. bu arada, maçı birlikte nakletmekle görevli olduğum ümit aktan kardeşim, her zamanki muzipliğiyle, kulaklığını çıkarıp, kulağıma eğildi, "ağabey, sen tecrübelisin. bu yağmuru sen benden iyi anlatırsın" dedi. ve ayağa kalkıp, dışarı çıktı.
o gün, iki şeye üzülmüştüm. biri, saha temizlenirken, görevli almanlardan birinin gelip de "temizleyenler türkler" diye sözüm ona şaka yapmasıydı. bir de o almanların maçı açık bir ofsayttan attıkları golle kazanmasına..
tarih: 03 temmuz 1974 çarsamba, wald stadyumu / frankfurt/main hakemler: erich linemayr (avusturya), rudi scheurer (isviçre), karoly palotai (macaristan)
polonya: jan tomaszewski, antoni szymanowski, jerzy gorgon, wladyslaw zmuda, adam musial, kazimierz deyna (kaptan), henryk kasperczak (80 leslaw cmikiewicz), zygmunt maszczyk (80 kazimierz kmiecik), grzegorz lato, jan domarski, robert gadocha teknik direktör: kazimierz gorski (polonya)
b.almanya: sepp maier, berti vogts, hans schwarzenbeck, franz beckenbauer (kaptan), paul breitner, rainer bonhof, uli hoeness, bern hölzenbein, wolfgang overath, gerd müller, jürgen grabowski teknik direktör: helmut schön (almanya)
ilk basımı 2002 olan christian eichkler'in "futbolun beceriksizleri ansiklopedisi" kitabından;
hoeness, uli, attığı bütün gollerden ve bayern'in menajeri olarak yaptıklarından çok belgrat semalarına gönderdiği topla hatırlanacak. bu arada 1974 dünya şampiyonası final maçlarından birinde, polonya maçında, gole çeviremedigi penaltı da hatırlanabilir. almanya'nın 1934'ten bu yana katıldığı dünya şampiyonalarında kazandığı toplam on iki penaltıdan gol olmayan ilk penaltı buydu. ama anlaşılan bu unutulmuştu, çünkü almanya kaçan penaltıya rağmen kazanmış ve dünya şampiyonu olmuştu. ama alman milli takımlarının kaybettiği yegane penaltı atışlarıyla sonuçlanan maçın hoeness'in hesabına yazıldığını, 1976 avrupa şampiyonası'nda çekoslovakya karşısındaki maçta topu hedefin çok yükseğine atmasından bu yana, herkes biliyor artık. almanya bundan sonraki tüm penaltı vuruşları ile sonuçlanan karşılaşmalarda, ki bunlann sayısı dörttür, kazandı (1982 dünya kupası'nda fransa'ya karşı, 1986 dünya kupası'nda meksika'ya karşı, 1990 dünya kupası ve 1996 avrupa şampiyonasında ingiltere'ye karşı) ve yalnızca bir penaltıyı gole çeviremedi.
yardımcı hakemler: karoly palotai (hun), ruedi scheurer (sui)
poland: jan tomaszewski (gk), antoni szymanowski, jerzy gorgon, wladyslaw zmuda, adam musial, kazimierz deyna (c), henryk kasperczak (dk. 80 kazimierz kmiecik), zygmunt maszczyk (dk. 80 leslaw cmikiewicz), grzegorz lato, robert gadocha, jan domarski
yedekler: andrzej fischer, zygmunt kalinowski, zbigniew gut, henryk wieczorek, miroslaw bulzacki, roman jakobczak, andrzej szarmach, zdzislaw kapka, marek kusto
teknik direktör: kazimierz gorski (pol)
germany fr: sepp maier (gk), berti vogts, paul breitner, hans georg schwarzenbeck, franz beckenbauer (c), juergen grabowski, wolfgang overath, gerd mueller, uli hoeness, rainer bonhof, bernd hoelzenbein
yedekler: horst-dieter hoettges, herbert wimmer, bernd cullmann, guenter netzer, jupp heynckes, heinz flohe, dieter herzog, jupp kappellmann, helmut kremers, norbert nigbur, wolfgang kleff
