geçen hafta bir vesileyle, hırvatistan’ın başkenti zagreb’e düştü yolum. iki günlük seyahatimin ilk gününde şehir turu yaparken maksimir stadı’nda buldum kendimi. futbolseverler burayı, sportif açıdan bir iyi bir de kötü anıyla hatırlıyor. önce iyisini söyleyeyim; maksimir, hırvatistan milli takımı’nın üst üste 32 maçını kazandığı stat. bu yüzden hırvatlar tarafından kutsal kabul ediliyor. kötü anı; stadyum aynı zamanda, 13 mayıs 1990 günü oynanan ve yugoslavya’nın bölündüğünün en büyük işareti olan dinamo zagreb-kızılyıldız maçına ev sahipliği yaptı. bugün size, o kötü anı üzerinde yeşeren bir kahramanlık hikâyesinden bahsetmek istiyorum.
bugün maksimir stadyumu’na gidenler, ana tribünün girişinde yer alan anıtın üzerinde yazanları okumadan geçmiyor. anıt, tam 21 sene önce, yıllar boyunca bir arada yaşamış; ama o gün birbirlerine düşmanca saldırmış iki halkın sebep olduğu o utanç tablosunu unutturmaması için dikilmiş oraya. balkanların belki de en güzel coğrafyasında; şarkılarıyla, yağmurlarıyla ve de yeşilin onlarca tonuyla birbirine kaynaşmış iki halkın, bıçak gibi kesilen birlikteliklerinin simgesi olması istenmiş.
13 mayıs 1990... yugoslav liginin zirvesine oynamaya alışmış iki takım, dinamo zagreb ve kızılyıldız karşı karşıya geliyor. milliyetçilik rüzgârlarının oldukça sert estiği günler. franjo tudman liderliğindeki hırvatlar ve hemen akabinde slovenler; birlikten ayrılıp kendi yollarını çizmek istiyor. önlerindeki en büyük engel, “tek yugoslavya” amacının peşinde koşan slobodan milosevic. sırplar, ülkenin bölünmesini istemiyor. ama görünen köy kılavuz istemediğinden, olası bir savaşta güçlü olabilmek için de silahlanıyorlar.
böyle bir ortamda karşı karşıya geliyor iki takım. bir bakıma hırvatlarla sırplar, kozlarını paylaşıyor. polis günler öncesinden önlemini alıp, maça sırp taraftarların gelmemesini tavsiye ediyor ama maç günü 3 bin sırp taraftar, tribünlerdeki yerlerini alıyor. başlarında da, yakın zamanda çıkacak olan iç savaşın en kanlı isimlerinden biri olacak zeljko raznatovic, yani bilinen adıyla arkan var.
karşılaşma öncesi, zagreb sokaklarında yaşanan gerginlik, başlama vuruşuyla beraber stadyuma sıçrıyor. genişçe bir güvenlik koridoruyla ayrılan iki takım taraftarları arasında önce sözlü sataşmalar başlıyor. sonra sırp tarafından, diğer bölümlere taşlar atılmaya başlanıyor. karşı taraftan da karşılık gelince, işler iyice çığırından çıkmaya başlıyor. 3 bin sırp taraftarın çoğu, yanında getirdiği bıçaklarla, güvenlik koridorunu aşıp, hırvatların olduğu bölüme saldırıyor. o sırada dillerinde iki şarkı var: “seni öldürmeye geldik franjo tudman” ve “zagrep yugoslavya’dır.”
çığırından çıkan olayları kontrol altına alamayan polis sahaya iniyor; kızılyıldız takımının oyuncuları çoktan soyunma odasına gitmiş bile. tribünler yavaş yavaş sahaya akmaya başlıyor. o sırada, dinamo zagreb takımının kaptanı, kendi taraftarlarına şiddet uyguladığını düşündüğü polislerden birine tekme atıyor. kaptanlarının bu fedakârlığını gören hırvat tribünleri, onun etrafında bir koruma kalkanı oluşturuyor. kaptan, bir anda kahramanlığa terfi ediyor. adı, zvonomir boban. boban o günden sonra yugoslavya milli takımı’nın formasını hiç giymiyor...
o sırada iki tribünün tam ortasında kalmış olan stipe, kucağındaki çocuğuyla bir aşağı bir yukarı koşuyor. eliyle her iki tarafa da “durun!” diyor. amacı hem çocuğunu korumak hem de yıllarca bir arada yaşamış iki toplumu bölünmenin eşiğine getirmiş o nefreti bir an olsun dindirmek. stipe çabalıyor ama başarılı olamıyor. boban hırvat milliyetçilerinin kahramanı olurken; stipe, kucağındaki çocuğu luca’yla, barış yanlılarının sembolü oluyor.
luca o sırada henüz beş yaşında. ailesiyle birlikte, dalmaçya kıyılarının şirin kenti zadar’da yaşıyor. babası stipe asker ama o aynı zamanda insan. yugoslavya’nın geleceğinin bölünmede değil, bir arada olmaktan geçtiğini düşünenlerden. luca’yı o tarihi maça getirense, futbol sevgisi. daha beş yaşında ama mahallenin en yetenekli çocuklarından biri. o gün de zagreb’e, tuttuğu takımın şampiyonluğa bir adım daha yaklaşmasını izlemek için geliyor ama bir savaşın başlangıç sahnesinin kahramanı oluveriyor.
derken hırvatlarla sırplar arasındaki amansız savaş başlıyor, stipe, ailesini geride bırakıp cepheye gidiyor. aileye bakmakla yükümlü olan dede de bir bombalamada hayatını kaybedince, aile için zorlu bir süreç başlıyor. evlerinde güvende olmadıklarını düşündüklerinden zadar yakınlarındaki bir köye yerleşiyorlar. uzaklardan ince ince gelen bomba seslerine zamanla alışıyorlar. sırpların asıl hedefleri boşnaklar, o yüzden hırvat topraklarına yaptıkları saldırılar da caydırma amaçlı. asıl vahşet daha doğuda, boşnak topraklarında yaşanıyor çünkü.
stipe, 1995 yılında evine dönüyor. küçük luca’yı, 10 yaşına gelmiş ve elinden futbol topunu düşürmeyen “koca bir adam” olarak buluyor. zadar, artık güvenli bir şehir; aile yıllar önce terk ettiği evlerine dönüyor ve luca, nk zadar takımının altyapısında futbol oynamaya başlıyor. luca, yaşıtlarına göre ufak tefek ama hırsı ve tekniğiyle tüm yaşıtlarından ayrılıyor...
2002 yılında, 17 yaşındayken dinamo zagreb’in altyapısına transfer oluyor...
2003 yılında dinamo zagreb’le profesyonel sözleşme imzalıyor. çoğu maksimir stadyumu’nda olmak üzere çıktığı 112 maçta 32 gol atıyor...
2007-2008 sezonun sonunda, maksimir stadı’nda çıktığı son maçında 40 bin kişi onu ayakta alkışlıyor. 17 sene önce, babasının kucağında etrafa korkulu gözlerle bakan luca, yıllar sonra bu tribünlerin sevgilisi olarak ayrılıyor stattan.
tottenham hotspur ile sözleşme imzalıyor. üç sezonda taraftarların en sevdiği oyuncu olmayı başarıyor...
bugün maksimir stadı’nın önündeki o anıtta bir çocuk figürü var. kimse bunu dillendirmiyor ama ben o çocuğun luca olduğunu biliyorum. o anıtı her gördüğümde de o günün küçük luca’sını; bugünün luca modric’ini hatırlıyorum.
13 mayıs 1990 günü zvonomir boban, polise tekme atarak halk kahramanı olduğunda, luca modric, tribünlerde babasının kucağında ağlıyordu. o luca, bugün hırvat futbolunun yeni kahramanı.
8 haziran 2011... maksimir stadı’ndan şehre doğru hareket ediyorum. internet’te spor haberlerine göz atarken, tottenham hotspur menejeri harry redknapp’ın şu açıklaması dikkatimi çekiyor: “modric bu tribünlerin kahramanı. onu satmak, kulübü satmak demektir.”
baba stipe, yıllar önce birbirine giren iki tribünü yatıştırmaya çalışırken, luca kucağındaydı. ilk kahramanlığını daha beş yaşındayken yapmıştı. görülüyor ki, kahraman olmaya devam ediyor.
zagreb gezimden aklımda; maksimir stadı, zvonomir boban, stipe ve luca modric’le ilgili bu hikâye kaldı. paylaşmak istedim...
