dinamo ve dinamolar tanıl bora 08/08/2013 | radikal.com.tr
trabzonspor bugün dinamo minsk'le rövanş maçına çıkıyor. dinamolar görmüş geçirmiş bir beynelmilel sülaledir. memleketimizde de bir küçük yeğenleri var.
maksim gorki, sovyetlerin dinamo-romatizmini şöyle kanatlandırmış: ‘dinamolu sporculara hatırlatmak isterim ki, yunanca dina kelimesi kuvvet, dinamik hareket, dinamit ise patlayıcı madde anlamına gelir. dinamo; yeni, akılcı, saf ve aydınlık olanın önündeki her engeli, proleter sosyalist kültürün gelişmesini zorlaştıran her şeyi, eskiyi ve çürümüş olanı patlatıp toz duman edecek olan hareketin kuvvetidir.’
sosyalist gerçekçiliğin baba yazarı bu satırları, 1923’te dinamo moskova’nın kuruluşunu kutlamak üzere yazmıştı. işçiler de vardı başvuru listesinde ama esas kurucu, felix djerzinski idi. gizli siyasi polisin gaddar şefi. dinamolar, baştan itibaren ‘polisin takımı’ kimliğini taşıdılar. itibarlı sporculara emniyet ve istihbarat’tan maaşa bağlandı, onların imtiyazlarından yararlandılar.
dinamo’ların en şanlısı, 1927’de kurulan dinamo kiev’dir. ulus baker’in esas tuttuğu takımdı, ‘kiyevski dinamo’ diye anardı onları; dinamoların kievli olanı. belarus’ta dinamo minsk’in yanı sıra dinamo brest kuruldu, gürcistan’da da dinamo tiflis.
2. dünya savaşı’ndan sonra doğu avrupa ‘halk demokrasileri’ de dinamolarını tesis ettiler. yine polis ve istihbarat örgütü himayesinde kulüpler: romanya’da dinamo bükreş, arnavutluk’ta dinamo tiran... doğu almanya’da dresden dinamo’su zaten ‘alman halk polis kulübü’ adıyla kurulmuştu! dinamo berlin, meşhur gizli servis stasi’nin kulübüydü. yugoslavya’da, köklü hsk gradjanksi kulübü dinamo zagreb’e dönüştürüldü.
sadece bükreşlisi kırmızı-beyaz-siyahtır, alman dinamo’ları kırmızı-beyaz, diğer bütün dinamo’lar mavi-beyaz.
reel-sosyalizmin çöküşünden sonra, çoğu ülke futbolunun ‘amiri’ gibi olan dinamolar krize girdiler. ‘ata kulüp’ d. moskova zaten son şampiyonluğu 1976’da görmüştü. d. kiev, d. bükreş ve d. minsk başta yine kafadaydılar ama giderek kudretli rakiplerin gölgesine düştüler. d. tiflis, küçük gürcü liginde hegemonyasını korudu. 1990’dan sonra sadece iki kez şampiyon olabilen d. tirana 2012’de küme düştü. doğu almanya’nın en çok şampiyonluk kazanan iki kulübü olan dinamolar beterini yaşadı: şimdi d. dresden 2. ligde, d. berlin 4. ligde.
hırvatistan’da ‘eski rejimi hatırlatıyor’ diye d. zagreb’in adını 1993’te croatia (hırvatistan) diye değiştirmeye kalktılar. taraftarların ‘dinamo’ tezahüratını yıllarca dindirmemesi üzerine 2000’de eski ad iade edildi.
galiba en ilginci, soğuk savaş’ın son demlerinde, 1980’lerin ortalarında abd’nin muhafazakar texas eyaletinde iki futbol takımının dinamo adını almış olmasıdır! belki cehaletten, belki futbolun abd’de hele o vakit iyice ehemmiyetsiz olmasından, bu sovyetik ad kimseyi huylandırmamış. 2006’da abd’nin en yüksek futbol liginde yer alan houston takımı da törenle dinamo adını kuşandı. bu ‘komünist’ adlandırmayı ‘utanç verici’ bulan tepkilere aldırmadılar. son sezonu 2.’likle bitirdi houston dynamo.
oysa 1982’de batı almanya’da hessen eyaletinde dynamo windrad (rüzgargülü) adıyla kurulan amatör kulübün başvurusu, ‘komünist rejimleri anımsatıyor’ gerekçesiyle geri çevrilmişti! ancak duvarın yıkılmasından sonra tescil edildiler, halen yerel amatör 2. ligde oynuyorlar.
bu dinamocular elbette polis kulübü kimliğine özenmiyorlardı, gorki’nin dinamo ismine atfettiği devrimci, yenilikçi kimliğin peşindeydiler. tıpkı 1970’lerde bursa’da ertuğrulgazi gençlik ve spor kulübü’nü kuranlar gibi. dinamo kiev’den ilhamla, taraftarlarınca dinamo mesken diye anıldı bu kulüp. 12 eylül döneminde, dinamo lakabından ve solcu namlarından ötürü kapatıldı. 2008’de meskenspor adıyla yeniden kuruldu dinamo mesken. 500’e yakın amatör sporcu barındırıyor, yaz okulları, yoksul çocuklara ders yardımıyla mahallenin hayatına can katıyor. en büyük dinamo bizim dinamo!
