orhan berent'in altay: alsancak'ın sakini kitabından;
1937 ve devlet eliyle zoraki birleşme
1937 ocak’ının sonlarına doğru halk sahasında oynanan maçların büyük önemi vardı. bu maçlar izmir’den milli küme’ye katılacak olan takımların belirlenmesinde büyük rol oynayacaktı. bu maçlarda altay 24 ocak’ta egespor’u 7-1, 31 ocak’ta bornovaspor’u 11-0, altınordu egespor’u 10-0, göztepe ise ksk’yi 4-3 yendi. bu arada vahap da fransa’ya geri dönmüş racing kulübünde başarılı futbolunu devam ettiriyor ve bu da türkiye’de yankı buluyordu. altay şubat’ın ilk haftasında 7 şubat 1937’de oynanan maçlarda göztepe’yi 3-2 yendi. altay bu maça mehmet, zehir ali, fuat, m. celal, enver, hilmi, saim, ilyas, basri, şükrü, hakkı parker kadrosuyla çıkmıştı. gelecek haftaki altınordu maçı kuşkusuz altay için çok önemliydi. ayrıca bu sezonun önemli özelliği mıntıka (bölge) liglerinin bir an önce çabuk bir şekilde bitirilip mart ayında oynanacak milli küme maçlarına katılacak takımları belirlemekti. nihayet altay 14 şubat 1937’de altınordu ile 3-3 berabere kalıp 1936-37 sezonunu şampiyon olarak bitirdi. sonuçta izmir’i milli küme’de temsil edecek iki takım belli olmuştu. altay ve göztepe. ama maçların hemen ardından izmir valisi ile yapılan toplantıdan sonra çıkan kararlar bu iki kulübün milli küme’ye kendi kimlikleriyle katılmasını engelleyecekti.
toplantıdan çıkan karar sonucu isimlere ve renklere veda edildi. altay, altınordu ve buca siyah-sarı forma altında üçok; göztepe, izmirspor, egespor kırmızı-beyaz forma altında doğanspor; karşıyaka ve bornova kırmızı-siyah forma altında yamanlar adı ile birleşti. işin diktatöryel tarafı kulüplerin merkezlerinin lokal haline getirilmesi ve kulüplere yeni merkezleri olarak parti binasının gösterilmesiydi. devletin sporu yönettiği garip bir örnekti. üçok’un başarısı için yeni birleşmenin maneviyatından medet umuluyor fakat için için ilk defa aynı takımda yan yana oynayacak altay ve altınordulu futbolcuların ne yapacağı merak ediliyordu. çünkü zamanın futbol adamlarına göre altay ve altınordu’nun oyun stilleri birbirinden çok ayrıydı. fenerbahçe, galatasaray, beşiktaş, güneşspor, gençlerbirliği, ankaragücü, üçok ve doğanspor’un katıldığı milli küme maçları sonucu doğanspor’un yedinci, üçok’unda sonuncu olması yapılan birleşmenin pek fazla yarar sağlamadığını ortaya çıkardı.
üçok milli küme’de ilk maçını 21 mart’ta izmir’de doğanspor, yani eski göztepe ve ızmirspor’la oynadı ve 4-2 yenildi. üçok’un golleri sait altınordu’dandı. fakat 27 mart’ta üçok izmir’de beşiktaş’ı 1-0 yendi. birleşmeden medet umanlara göre bu normal bir sonuçtu ve milli küme maçlarından önce böyle bekleniyordu. yine bu kişilere göre sonuçta üçok, altay ve altınordu’nun en yetenekli oyuncularının toplandığı seçme bir takımdı. kaleci nejat’ın haricinde diğer futbolcular altay ve altınordu’da yıllardır kendini kanıtlamış çok tecrübeli sporculardı. altay’dan sağ bek zehir ali, altınordu’dan yine iyi bir savunma oyuncusu ziya eralan ve adil bümen, orta sahada altay’dan enver arslanalp ve ilyas ergül ve ileride rüya forvet denilebilecek altay’dan saim özaltay, basri taşkavak ve altınordu’dan sait altınordu. morali yerine gelen üçok, gittiği istanbul deplasmanında fenerbahçe’ye 1-0, bir gün sonra da beşiktaş’a 4-1 yenildi. 11 nisan’da ise kendi evinde gençlerbirliği’ne 2-1 yenilirken golünü altınordulu adil bümen attı. kötü sonuçlar 17 nisan’da da devam etti ve üçok izmir’de güneş’e 4-1 yenildi. bu kez kalede altaylı çipur hilmi vardı. 25 nisan’da bu kez rakip galatasaray’dı ve izmir’de basri taşkavak ve sait altınordu’nun gollerine rağmen üçok 4-2 yenildi. kadro daha da güçlendirilmiş ve altınordu’dan mazhar öksüz de takımdaydı. ama bu yenilgiyi engellememişti. 1 mayıs’ta izmir’de ankaragücü ile 2-2 berabere kalındı. goller altaylı basri taşkavak ve altınordulu adil bümen’e aitti. 8 mayıs’ta bu kez ankara’da aynı sonuç alındı ve ankaragücü ile 2-2 berabere kalınırken goller altınordulu sait altınordu ve namık erbaba aitti. bir gün sonra ise gençlerbirliği’ne 2-1 yenilirken golünü altaylı basri taşkavak penaltıdan attı. 16 mayıs’ta izmir’de fenerbahçe ile 3-3 berabere kalırken gollerin üçü de sait altınordu’dan geldi. fakat 22 ve 23 mayıs istanbul’da tam bir hezimetti. üçok galatasaray’a 7-3, güneş’e 3-1 yenildi. 30 mayıs’ta izmir’de doğanspor yani eski göztepe’yi adil bümen’in üç, sait altınordu’nun iki ve saim özaltay’ın bir golüyle 6-3 yendi. üçok, yani altay ve altınordu’nun en seçme futbolcularından oluşmuş bu takım, milli küme’yi sekiz kulüp arasından sonuncu kapatırken bir üst sırada doğanspor, yani göztepe ve izmirspor’dan oluşmuş takım vardı. izmir futbolu ilk milli küme’de başarısız olmuştu.
bu sonuçların ışığında izmir’de yeni kulüplerin kongrelerinin yapıldığı temmuz ayında, doğanspor ve yamanlar kongresinin ardından yapılacak üçok kongresine gözler çevrildi. herkes asıl tartışma ve fikir ayrılıklarının bu kongrede olacağını seziyordu. nihayet üçok kongresinden sonra ağustos başında her şey netliğe kavuştu ve izmir kulüplerinin kimlik bunalımı yeni bir rotaya girdi. elbette valiliğin onayıyla. eski altay, üçok’tan ayrılıp alsancak olmuş; eski altınordu, üçok olarak kalmıştı. eski göztepe, doğanspor ve eski karşıyaka, yamanlar olarak devam etmeye karar vermişti. izmirspor ise doğanspor birlikteliğinden çıkıp ateşspor adında ayrı bir kulüp haline gelmişti. bornovaspor alsancak’a, buca da üçok’a bağlanmıştı. (*)
(*) bu olaydan tam 76 yıl sonra 2013 yılında mali bunalımı iyice ensesinde hisseden altay, altay bornova adıyla liglerde yer almak isteyecek, altınordu da her zaman yakın durduğu buca’da kendisi için yeni bir stat yaptırılmasının peşine düşecekti. başlangıçtan beri bornova altay’a, buca ise altınordu’ya yakın görülüyordu. altınordu kaynaklarına göre 1979’da yapılan genel kurulda altınordu’nun merkezinin basmane tilkilik’ten buca’ya taşınması teklif edilmiş ama kongrede bu reddedilmişti. keza 1990’larda gaziemir’de tesis yapan altay’ın merkezini 2000’li yıllarda gaziemir’e taşımasına rağmen bornova içinde hep bir ukde olarak kalmıştı.
