futbol ve kültürü kitabından yer alan michael muller'in "çalımlarla serbest pazara doğru: ferenç puşkaş'ın mahzun mirasçıları" başlıklı yazısından;
1966 dünya şampiyonasının çeyrek finalinde macaristan (geçen şampiyonanın dünya şampiyonu brezilya karşısındaki pırıltılı galibiyetin ardından) sovyetler birliği'ne az farkla yenilince, bu efsane biçim değiştirmiş olarak geri döndü. macar takımının kuvvetine ket vuran, bu kez, kapitalist beygir gücü ikramı yerine müttefik büyük gücün direktifi olmuştu. büyük birader böyle durumlarda geçiş hakkı istiyordu, ne çare. macar yönetimi yenilgi halinde bu kuşkunun uyanacağını maçtan önce gayet iyi biliyordu. bu nedenle, teslimiyet emri vermek bir yana, maçtan önce vaadedilen galibiyet primi yükseltildi ve macaristan'ın yenik durumda olduğu devre arasında, bütün güçlerini seferber etmeleri için oyunculara yalvarırcasına çağrıda bulunuldu. 1986'da meksika'da yapılan dünya kupasında batı alman takımının şefi beckenbauer aynı grupta yeralarak birbirinin rakibi olan sovyetler birliği ve macaristan'ı kastederek sscb'nin müttefiklerinin sporda da moskova'nın baskısına maruz olduğu düşüncesine kafa yorduğunda, bunu hemen hiçkimsenin ciddiye alacak hali yoktu. grubun ilk oyunu olan maç, macaristan için felâketle sonuçlandı. 6-0'lık hezimet macaristan'ın yeni bir yükselişe geçeceğine ilişkin yeni harlanan umudu söndürdü.
ilk basımı 2004 yılında olan halit kıvanç'ın "futbol! bir aşk..." kitabından;
c grubu kendilerinden çok şey beklenen sovyetler birliği, fransa ve macaristan gibi takımların buluştuğu gruptu. bir de fazla önemsenmeyen kanada vardı. ancak iddialı fransa, o kanada'yi zorla 1-0 yenebilince herkes şaşırdı. asıl şaşkınlık yaratan sonuç ise, sovyetler birligi-macarisan maçında alınacaktı. bir değil, iki değil, üç değil, beş değil, tam altı gol... hem de "sıfır"a karşı... ruslar, macaristan'ı böylesine yenmişlerdi: 6-0!.. maçtan sonra altı gol yiyen macar kalecisi disztl sinir krizi geçirmiş, ancak iğnelerle iyileştirilebilmişti. grubun diğer iki favorisi fransa ile sovyetler birliği, golü az futbolu çok bir karşılaşmada 1-1 beraberliği bozamamışlardı. sonuçta sovyetler birinci, fransa ikinci olarak tur atladı.
tarih: 02 haziran 1986 pazartesi, revolucion stadyumu / irapuato hakemler: luigi agnolin (italya), george courtney (ingiltere), horst brummeier (avusturya)
sscb: rinat faizrakhmanoviç dasaev, vladimir vasileviç bessonov, nikolai evgeneviç larionov, oleg vladimiroviç kuznetsov, anatolii vasileviç demyanenko (kaptan), ivan ivanoviç yaremchuk, sergei evgeneviç aleinikov, pavel aleksandroviç yakovenko (72 vadim anatoleviç evtušenko), laslo (vasilii) karloviç rats, igor ivanoviç belanov (70 sergei yureviç rodionov), aleksandr anatoleviç zavarov teknik direktör: valeriy lobanovskyi (ukrayna)
macaristan: peter disztl, sandor sallai, imre garaba, zoltan peter (63 laszlo dajka), jozsef kardos, györgy bognar, antal nagy (kaptan), lajos detari, antal roth (13 gyözö burcsa), jozsef kiprich, marton esterhazy teknik direktör: gyorgy mezey (macaristan)
goller: pavel yakovenko (sscb) 2, sergei aleinikov (sscb) 4, igor belanov (sscb) 24 penaltıdan, ivan yaremchuk (sscb) 66, ivan yaremchuk (sscb) 75, sergei rodionov (sscb) 80
kupa başlamadan önce macaristan teknik heyeti sscb'nin bir meksika takımı ile yaptığı maçı izlemesi için gizlice birini görevlendirmiştir. bilmedikleri bir şey vardır, sscb oyuncuları bu maçta dünya kupasında giyeceği numaraları giymemiştir.
hazırlık maçındaki numaralara göre kendisini hazırlayan macaristan neye uğradığını şaşırır ve maçı da 6-0 kaybeder.
"dünya kupasıyla 1978'de tanıştım ama bilinçli bir şekilde izlediğim ilk turnuva dört yıl sonraki 1982 dünya kupasında bir gördüğüm, bir de görmediğim olay ile şok yaşadım..."
italya'nın polonya ile yaptığı yarı final karşılaşmasında paolo rossi'nin gol sevinci sırasında geniş paça şortunun arasından testisleri ekrana yansıyınca korkup odama kaçtım. aynı turnuvada cezayir'in almanya'yı yendiği maç ise ertesi gün gireceğim anadolu liseleri sınavının kurbanı oldu. seyredemedim o mucizeyi. 1971 ve 72 doğumluların çoğu o imtihan yüzünden bu efsane mücadeleden mahrum kaldı. aynı kupada gördüğüm peru forması da çok etkilemişti beni. bu sebeple maşallahlı sünnet kıyafetimi giydiğim zaman kendimi perulu bir yıldız statüsüne yükselmiş hissettim ansızın. ama doktor ile karşı karşıya gelince ne cubillas kaldı ne de oblitas. neyse ki kademeye babam girdi ve kâbusa dönüşen operasyon sonrası düğünde iğneyle oynamamı sağladı (ayıptır söylemesi biraz geç sünnet oldum).
1986 öncesinde macaristan'ı şampiyon eden bilgisayar firmasına kandım. macarlar daha ilk maçında sscb'den altı yiyince teknolojiye itimadım kalmadı. gece maçları oynanırdı meksika'daki o kupada. danimarka'nın ispanyolca'da "dinamarca"yazıldığını ve guadalajara gibi zor kent isimlerini öğrendik.tanrının eli olup olmadığı sorusu takıldı kafamıza. almanlardan nefret edenler ordusuna yazıldık. belanov'un müthiş direnişime rağmen belçika'nın hakemler sayesinde sscb'yi elemesine gözyaşı döktük. meksikalı negrete'nin olağanüstü golü hafızamıza kazındı. bugün paramparça olan ırak o turnuvada bütün olarak vardı. bir de harika bir halit kıvanç tasviri kaldı kafamda. büyük usta radyodan arjantin almanya finalini anlatırken, arjantinli olarticoechea için "hani ismi şu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi deyimini andıran bir futbolcu var ya işte o" demişti.
1990'da herkesin sempatisini kazanan kamerun'u arjantin'i yendikleri için kara listeme aldım. gözler galatasaray'a transfer olan rumen rotariu'nun üzerindeydi. bir de her maçta yıldızlaşan futbolcu gazetelerde üç büyüklerle ilgili transfer haberlerini süslüyordu. kosta rikalı medford aynı takımdan kaleci conejo ve kamerunlu oman bıyıck'a fb, gs ve bjk formaları giydirildi basın tarafından. ama sonuçta hiçbirisi gelmedi. diego armando maradona'nın gözyaşlarıyla biten turnuvadan geriye hüzün kaldı.
abd'de düzenlenen 1994 dünya kupası'ndaki bulgaristan-meksika maçında, kale direği kırılınca eziyeti çeken, o karşılaşmayı nakleden rahmetli aydın köker oldu.
bu az rastlanan olayı ve duraklamadan doğan yarım saati anlatıncaya kadar akla karayı seçti. bolivya'nın yıldızı olarak tanıtılan etcheverry' oyuna girdikten beş dakika sonrası atılınca adamın iyi topçu olup olmadığını anlamak kısmet olmadı. 1986'daki bilgisayar faciasından sonra bu kez baltayı taşa vuran pele oldu; şampiyon adayı kolombiya ilk turu geçemeden evine döndü. üstelik bir de şehit verdi. o kupanın yıldızları hagi, andersson ve letchkov'un bir gün türkiye'de oynayacağından bihaberdik. lalas'ın, larsson'un valderrama'nın saçları lüle lüleydi. şimdinin antalyasporlusu cordoba o zaman da kaleyi terk etmeden duramazdı. hagi'nin kestiği ceza bile onun bu huyundan vazgeçmesine yetmedi.
1998 ve 2002 dünya kupalarında artık televizyoncuydum. son yıllar bir büyünün sona ermesini de ifade ediyordu benim için. dünya kupası'nın en büyük zevklerinden biri yeni futbol kültürleri tanımaktı. iletişimin süratli ilerlemesi sayesinde tüm ligler artık canlı yayınlanıyor ve özellikle afrikalı futbolcularla erkenden tanışıyorduk. buna karşın 1998'de hırvatistan'ın çıkışından, jamaika'nın varlığından, tanıdığım en sevimli futbolcu olan john leshiba moshoeu'nun olmasından keyif aldım. 2002'de güney kore'nin tae han min guk sloganını öğrendik. almanların daha uzun yıllar final oynayacağına, brezilya'nın da kupayı defalarca kaldıracağına ikna olduk. hepsinden önemlisi biz vardık. üstelik dünya üçüncüsü olduk. hem de güney kore ile kupa tarihinin en görkemli fair play gösterilerinden birine imza atarak.
yardımcı hakemler: george courtney (eng), horst brummeier (aut)
soviet union: rinat dasaev (gk), vladimir bessonov, anatoli demyanenko (c), ivan yaremchuk, pavel yakovenko (dk. 72 vadim yevtushenko), aleksandr zavarov, oleg kuznetsov, nikolai larionov, igor belanov (dk. 69 sergei rodionov), sergei aleinikov, vasili rats
yedekler: aleksandr chivadze, gennadi morozov, aleksandr bubnov, oleg blokhin, andrei bal, gennadi litovchenko, viktor chanov, oleg protasov, sergei krakovski
teknik direktör: valeriy lobanovskyi (urs)
hungary: peter disztl (gk), sandor sallai, antal roth (dk. 13 gyozo burcsa), jozsef kardos, imre garaba, jozsef kiprich, antal nagy (c), lajos detari, marton esterhazy, zoltan peter (dk. 62 laszlo dajka), gyorgy bognar
yedekler: jozsef varga, jozsef csuhay, laszlo disztl, peter hannich, jozsef nagy, jozsef szendrei, kalman kovacs, gyula hajszan, jozsef andrusch
teknik direktör: gyorgy mezey (hun)
goller: 1-0 pavel yakovenko (urs) 2' 2-0 sergei aleinikov (urs) 4' 3-0 igor belanov (urs) 24' penalty goal 4-0 ivan yaremchuk (urs) 66' 5-0 laszlo dajka (hun) 73' own goal 6-0 sergei rodionov (urs) 80'
