çoğu kimseye göre dünyanın gelmiş geçmiş en büyük futbolcusudur.
eğer mükemmel kelimesini kullanmak isterseniz, pele neredeyse o kelimenin tam ortasındadır. o, futbol tarihinin gelmiş geçmiş en iyi oyuncusudur,” sözleri batı almanya’nın eski yıldızı ve futbol adamı franz beckenbauer’a ait.
“efsaneler yalnız yürürler, ama başardıkları ile birer masal kahramanı olurlar ve yaptıklarıyla da kalbimize ulaşırlar,” sözleri pele’yi anlatmaya çalışan amerika birleşik devletleri eski dışişleri bakanı henry kissinger’a ait. kissinger’ın sözü ise şu şekilde devam ediyor, “futbolu sevenler için ise edson arantes do nascimento ya da bilindiği adıyla pele laflarımı tamamlayan bir kahramandır.”
“pele.” kısa bir isim ama çok uzun bir anlam içeren edson arantes do nascimento’nun dünya üzerinde herkes tarafından bilinen adı. ismin nereden geldiğini anlatan yüzlerce hikaye var ama hiçbiri bu fenomenliğin boyutunu izah etmeye yetmiyor.
herşey brezilya’nın ufak köylerinden birinde başladı, dico takma adını taşıyan genç, en çok sevdiği şeyi yani futbolu, mahalledeki her çocuktan daha iyi oynarken! bir gün diğer çolcuklar o’nu pele diye çağırmaya başladılar. o bu “yeni” ve portekizcede bir anlamı olmayan takma adın nereden geldiğini bilmiyordu ve beğenmedi de. dico uzun süre diğer çolcuklarla bu konuda kavgalar etti ve bu takma adın kendisine yapılan bir hakaret olabileceğini düşündü ama “pele” takma adı yapışmıştı bir kere.
bir atlet olan pele, dünya’da da bir anda tanındı. 1958’de insanlar televizyondan yayınlanan ilk dünya kupası’nı izlerken, siyah beyaz ve çok da iyi göstermeyen ekranlarda 17 yaşındaki sıska çocuğun, birçok tecrübeli isim arasında yaptıklarına şahit olmaya başladılar. pele çelimsiz yapısıyla herkesin etrafında dairiler çizerken, rakibi ters ayakta yere mıhlarken, birbirinden estetik çalımlarla ilerlerken görüntülendi sayısız defa. o dünya kupası’nın sonunda da pele adı bir anda bütün dünya’ya mıhlandı!
1960 ve 70’lerde, pele kulübü santos ve brezilya milli takımı’yla dünya’yı dolaştı. 22 yıllık futbol kariyerinde 1.281 gol kaydetti. pele adı öyle bir hal aldı ki dönemin insanları görmeden de hakkında söylenen herşeye inanmaya başladı. o’nun fanatikleri o nereye giderse o’nunla seyehat etti. o dönemde pele’nin yarattığı etki ancak muhammad ali’de görülebiliyordu!
- nijerya’da sadece o’nun futbolunu izleyebilmek için biafra ile yapılan savaşta iki günlük ateşkes ilan edildi.
- iran şahı sadece 2 dakika konuşabilmek için üç saat pele’yi havaalanında bekledi.
- 1970’lerde yapılan bir ankette pele’nin adı avrupa’nın en çok tanın markaları listesinde sadece coca cola’nın arkasında kalarak ikinci sırada yer aldı.
pele’nin yetenekleri ve golleri o’nun sahadaki ateşi oldu. pele 19 kasım 1969’da 1.000. kez rakip fileleri havalandırırken brezilya’nın tamamında kutlamalar yapıldı. ama o bile ertesi gün manşetleri paylaşmak zorunda kaldı, çünkü ne de olsa amerikalıkların conrad ve bean’i aya adım atmıştı.
edson arantes do nascimento 23 ekim 1940’da dondinho ve dona celeste’nin çocukları olarak, oldukça fakir bir bölge olan tres coracoes kasabasında brezilya’nın güneydoğusundaki minas gerais eyaletinde doğdu. pele’nin babası yerel ama profesyonel bir futbolcuydu. ayrıca bir maçta kafasıyla 5 gol attığı da kayıtlarda yer alan bir yetenekti.
pele ise iyi bir futbolcu olduğunu bauru athletic club’da göstermeye başladı. yetenekleri dünya kupası’nda oynamış olan eski yıldızlardan valdemar de brito tarafından farkına varıldı. o da bu genci santos’a götürdü. o dönemde brezilya’nın orta sınıf takımlarından olan santos, pele’li kadrosuyla brezilya devlerinden biri olmanın neye benzediğini öğrenmeye başladı. pele santos’taki ilk tam sezonunda gol kralı olurken rakiplere 32 gol kaydetti. kısa süre sonra da bu genç adam henüz 17 yaşındayken 1958 dünya kupası için brezilya milli takımı’nın kadrosuna alındı.
pele isveç’teki turnuvada ilk iki maçı dizindeki sakatlık sebebiyle kaçırdı. ama kaybettiği zamanı çeyrek finalde maçı kazandıran golü kaydederek telafi etti ve yarı finalde de hat-trick yaptı. finalde de iki gol kaydeden pele bir anda kendisini takım arkadaşlarının omuzlarında bulurken, ülkesinin kazandığı ilk jules rimet kupası’nı havaya kaldırdı.
brezilyalı yazar nelson rodrigues pele için “kral” dedi. gazeteci joao luiz de albuquerque pele gerçeğini anlatırken, “o tünelin ucundaki ışıktı. bütün fakirler, “hey bu adam yaptı, başardı, ben de başarabilirim” dedi. o brezilya’nın tamamını arkasında sürüklemeyi başardı” ifadelerini kullandı.
futbol kralı’na avrupa’dan gelen her teklif yeni bir rekordu. özellikle italyan devi ınter’in o dönem kimsenin cesaret dahi edemediği milyonlarca doları pele için hazırladığını açıklaması, herkesi “pele gidecek” diye korkutuyordu. ama pele kaldı ve brezilya başkanı janio quadros da pele’yi “ulusal hazine” olarak ilan etti.
yeniden yapılanan santos da pele ve diğer yeni oyuncuları sayesinde hızla yükselişe geçerken, uluslararası arenada “futbolun harlemi” takma adıyla anılmaya başladı. santos’da yapılan ödemelerin yarısı pele’ye giderken o da dünya’nın en çok kazanan futbolcusu oldu. o dönemde pele’nin futboldan kazandığı yıllık geliri 150.000 doları geçiyordu.
1960’larda santos ile harikalar yaratan pele, 1962 ve 66 dünya kupaları’nda zor anlar yaşadı. 62’de sakatlıklarla boğuşan pele meksika’yı 2-0 yendikleri maçta golünü kaydetti ve bir de assit yaptı ama çekoslovakya maçında uzun mesafeden şut çekerken sakatlandı ve turnuvayı da o şekilde tamamladı. pele’nin yedeği olarak amarildo takımda kendine yer bulurken amrildo ve garrincha’nın performansları ile brezilya ikinci kez dünya kupası’nın kazanmayı başardı.
pele 1966 dünya kupası’nda yeninden sahne aldı ama brezilya’nın peşe peşe üçüncü dünya kupası’nı kazanarak beklenmeyeni yapma hayalleri pele’nin sakatlığına takıldı ve portekiz maçında aldığı darebelerin ardından turnuvayı yarım bırakmak zorunda kaldı. pele ülkesinin 3. dünya kupası’nı kazanmasını o sene sağlayamadı ama 3 dünya kupası’nda da gol kaydeden ilk isim oldu. brezilya o sene 3 maçından 2’sini kaybederek halay kırıklığı yaşadı.
meksika’daki 1970 dünya kupası ise pele ve brezilya için farklı bir hikaye oldu. pele’nin yetenekleri zaman zaman sorgulanırken, pele, “bir dünya kupası’nda da tekme yemeden devam edebilmek istiyorum. o zaman beni sorgulayabilirsiniz” açıklamasını yaptı.
pele o turnuvada da tekmeler almaya devam etti ama “futbolun kralı” 3 haftalık turnuvada, 4 gol kaydetti ve 6 da asist yaptı. brezilya final maçında italya’yı 4-1 yenerken pele’nin kaydettiği ilk gol ülkesinin dünya kupası’ndaki 100. golü oldu.
bir süre sonra final maçında pele’yi savunan tarcisio burgnich bir açıklama yaptı, “maçtan önce kendime şunu dedim, “o da bizler gibi etten ve kemikten biri” ama yanılmışım.”
pele üç dünya kupası kazanan ilk isim olurken, brezilya da jules rimet kupası’nın tamamıyle sahibi olmayı başardı.
1974’te “siyah inci” lakaplı futbolcu santos ile son maçına çıktı. futbolu bırakmayı planlayan pele yaptığı kötü bir iş anlaşmasından dolayı 1 milyon dolarlık bir borca girdi ve bir süre daha sahada kalmaya karar verdi. avrupa’nın devleri yine atağa geçtiler ama o kuzey amerika ligi’ni tercih etti ve amerika’ya futbolu sevdirmek adına new york cosmos’a transfer oldu.
“pele’nin, kral’ın kuzey amerika’da sadece 1.500 kişiye top oynayan ufak bir takıma gelmesini düşünmek sadece bir hayaldi,” diyen cosmos müdürü clive toye, pele’nin neden cosmos’u tercih ettiğini açıklamasının sonuna sakladı, “o’na ispanya’ya gitme, italya’ya gitme, oralarda sadece şampiyonluk kupası kazanırsın ama buraya gelirsen bir ülkeyi kazanırsın.”
1975’te pele 3 yıllığına 2.8 milyon dolarlık bir anlaşma ile cosmos’a transfer oldu. o’nun bu lige gelmesiyle taraftar sayısında 75 ile 77 yılları arasında yaklaşık %80’lik bir artış oldu. 1975 (7,597) - 1977 (13,584).
1977’de cosmos’u lig şampiyonluğuna taşıyan pele son maçını da o sene bir ülkeyi kazanmış olmanın verdiği gururla oynadı.
“dev” giants stadyumu’ndaki kasvetli günde, pele bir 45 dakikayı cosmos ile diğer 45 dakikayı da santos formasıyla tamamladı ve son golünü de kaydetti. brezilya gazetelerinden birinde çıkan manşet, atmosferi açıklamak için fazlasıyla yeterliydi, “gökyüzü dahi dayanamdı ve ağladı.”
pele profesyonel futboldan emekli olduktan sonra atlet olduğu zamanki enerjisini bu sefer de futbol elçisi olarak kullanmaya başladı. yayınlara katıldı, köşe yazıları yazdı, coca cola, master card ve viagra’nın projelerinde yer aldı. hatta 1994’de brezilya’nın spor bakanı olarak politikaya dahi karıştı.
pele futbolu bırakalı 30 yıl oldu ama o hala bir ülkeye gittiğinde caddeler tıkanıyor ve sokaklar “kral” için yeterli olmuyor, ya da katıldığı bir yayın istisnasız bir şekilde rayting rekorlarını krıyor.
bir gazeteci bir gün pele’ye sordu, “tanrı mı daha çok tanınıyor?” pele kısa bir cevap verdi, “dünya’nın bazı bölgelerinde tanrı bilinmiyor.”
pele ile ilgili kısa ve öz - pele 1956’da 15 yaşındayken ilk kontratını santos ile imzaladı. aylık 10 dolara...
- pele ilk kazandığı parayla annesine gazla çalışan bir fırın aldı, annesi pele’ye çok teşekkür etti ama herkese bu fırını kullanamadıklarını bir sır olarak saklamalarını söyledi. çünkü bulundukları bölgeye gaz hizmeti çok sonraları gelecekti.
- 1959’da pele kendi rekorunu kırarak bir sezonda 129 gol kaydetti.
- 5 mart 1961’de pele “gollerin golü’nü” kaydetti, topu kendi ceza sahasında alan “siyan inci” bütün fluminense takımını tek tek çalımladı ve hiç pas vermeden girdiği flumimnense ceza sahasında golünü de kaydetti. bu golün ardından yapılan özel plaket pele’yi onurlandırmak amacıyla rio de janeiro’daki tarihi maracana stadyumu’nun girişine asıldı.
- pele, santos’u iki kez 1962 ve 63’te fıfa kıtalararası kulüpler şampiyonası’na taşıdı. 1962’deki finalde portekiz ekibi benfica’yı 5-2 yenen santos’ta pele hat-trick yaptı.
- 1969’da kolombiya’da yapılan maçta pele hakemle girdiği tartışmanın ardından oyundan atıldı. ancak pele oyuna hemen geri alındı çünkü polis olayların çıkmasından korkmuştu.
- pele 6 kez bir maçta 5’er gol kaytdetti. 30 maçta da 4’er gol kaydeden “siyah inci” tam 92 maçta da hat-trick yaptı.
- 1994-98 yıllarında brezilya spor bakanlığı’ni üstlenen pele, pele kuralı’nı hayata geçirmeye çalıştı ve brezilyalı oyuncuların haklarını koruyan bu yasa 2001’de yürürlüğe girdi.
- amatör bir müsizyen olan pele, gitar çalıyor ve kendi yaptığı müzikleri kaydediyor.
- 1999’da uluslararası olimpiyat komitesi, hiçbir olimpiyat’ta yer almamış olmasına rağmen pele’yi “yüzyılın atleti” seçti.
- fransa’nın ünlü spor dergidi l'equipe de pele’yi “yüzyılın sporadamı” seçti.
- 1966’da pele, rose cholby ile evlendi, ikili 1978’de boşandı, üç çocukları bulunuyor.
- pele'nin çocuklarından edinho babasının ayak izlerini takip etti ve santos’da profesyonel olarak futbol oynadı ama tek bir farkla, edinho kaleciydi.
- pele 1994’te yeniden evlendi ve eşi assiria seixas lemeos ile birlikte joshua adından erkek ve celeste adında kız ikizleri oldu.
macanilari.com'a yazılan ilk ani 